kulturgileak gizarte mugimenduetan - Euskara

Oro har, ez klabe politikoek ez klabe sozial orokorrek ez digute euskararen,
hizkuntzaren historiaren gakoa argitzen. Muina erakusten diguna klabe
linguistikoa da: hizkuntza komunitateen terminoetan egindako azterketa (Erize,
1997: 32).
Gure ustetan, bi atal bereiz daitezke Erizeren arrazoibidean. Alde
batetik abiaburua dago: alegia, euskarari buruzko azterketa historikoetan
nahiz soziologikoetan hizkuntza komunitatearen iraupena —eta, hartara,
iraupen faktoreak ere— ikertzeko premian arreta jartzen duen argudioa.
Enfasi aldaketa hori —ordezkapenetik iraupenera doana— balio handiko
ekarpena da, zalantzarik gabe, eta ikerbide interesgarriak irekitzen ditu.
Bestetik, ikuspegi aldaketa horretatik haren lanean erakarritako ondorioak
daude: hizkuntza komunitatea subjektu bihurtzean, zokoratu egiten dira —
gure ikusmolde soziologikoaren arabera, behar adina baloratu gabe— haren
egituraketa linguistiko-kulturalean eragiten duten hizkuntzaz kanpoko
faktoreak. 199
Hemen aurkezten den ikusmoldean bat etorri gintezke Erizerekin
euskararen historia talde euskaldunaren historia dela baieztatzen duenean.
Izan ere, hizkuntza gutxituen ikerketak dagoeneko ez du izan behar soilik
hizkuntza ordezkapenaren sinonimo. Orobat, hizkuntza gutxituen hiztunak
ezin dira objektu pasibo eta galtzaile huts gisara irudikatu historiaren
bilakaeran. Aitzitik, aukerak eginez eta erabakiak hartuz elementu
bizidunak eta aktiboak izan ohi dira, hala hizkuntzaren esparruan nola
gizarte bizitzako beste edozein eremutan. Errealitate hori agerian uzteak,
ordea, ez garamatza inondik ere hizkuntza komunitatearen eta hizkuntzaren
199 Uste dugu horrelako planteamendua antzematen dela Erizeren zenbait
adierazpenetan: Nire asmoa (…) euskararen historia atzerritarren zapalkuntzaren,
bertakoen utzikeria edo saldukeriaren, euskaltzaleen ahaleginen eta baldintza soziopolitiko
“objektiboen” muturren artean kokatzen duen, maiz biktimismo kutsua duen eta
azentua atzerakadan ipintzen duen programa gainditu eta molde berrietan abiatzen da
(Erize, 1997: 33).
456