kulturgileak gizarte mugimenduetan - Euskara

alderdia, hizkuntza bera batu, modernatu, egokitu, gaurkotu, eta… egiten den
alderdia. Eta bigarren alderdia izango litzateke euskeraren erabilerarekin, edo
funtzionamenduarekin, edo funtzionaltasunarekin lotzen den alderdia. Bietan
dago, nik esango nuke, esfortzu handia, ez? Egin dire bietan. Corpusari buruz
ba danok dakigu 60. hamarkadan hasi zala bultzada handi bat ematen
euskeraren batasuna eta modernotasunaren eta prozesuan. Da prozesu bat
Euskaltzaindiak lidergoa hartu zuena eta Euskaltzaindiaren baitan gehienbat
egin dena. Eta nahiz eta hasieran gehiago orain baino eztabaidak egon, ba
badirudi lortu dala nahiko kontsentsu handia Euskaltzaindiaren inguruan
Euskaltzaindiak lidergoa izateko euskeraren normalizazioaren prozesuan.
Bainan norma batzuk ematea eta gomendio batzuk ematea eta horiek, gero
gizartean ez balirateke zabaldu, onartu eta erabili izango, ba ezertako izango
litzazteke. Izango litzateke euskerarekin egin ba latinarekin egiten dan moduko
zerbait bakarrik. Orduan, hor, nik uste det kulturgintza izan dala oso
garrantzitsua Euskaltzaindian egin diren lanak zabaltzeko, onartzeko,
erabiltzeko, sozializatzeko, areagotzeko eta, gainera, nola esango nuke nik?
Fama onarekin, ikusmira onarekin onartzeko eta bultzatzeko. Eta hor daude
hedabideak, adibidez; hedabideak ba ETB, ta irratiak, ta daude idazleak, idatziz
hori erabili dutenak; dago hezkuntza sistema, hezkuntzak ere erabili dituelako
Euskaltzaindiaren normatibak (…) Orduan nik uste det hor kulturgintza alderdi
hortatikan egin dala lan asko, lan bat kontsentsuatua, bide bat ia-ia bakarrik
jarraituz eta helburu amankomun batzuk, argiak lortu nahiean eta, nik uste det
izan dala esfortzu ikaragarri handia (…) Konzienteak izan behar degu ekintza
extraordinario bat dala, baina extraordinarioa, nahiz eta hala izan, ari gera
jarraitzen. Ni uste det alde hortatikan egiten ari garena eta, gainera, horren
belozidade handiarekin, zeren uste det egiten ari gerala oso belozidade
handiarekin, suposatzen duen esfortzuarekin, sozializazioarekin,
globaltasunarekin, eh?, populazioarekiko, zer belozidadean egiten ari dan, da,
soziolinguistikan pixkat eredua gurenean gertatzen ari dana, eredu bat; ta
gainera soziolinguistika munduan hala hartzen da gainera, o sea ke ez da nik
asmatzen detan zerbait, baizikan hala jasota dago (1. Elkarrizketa).
Hizkuntzari buruzko interbentzioaz ari garela, kulturgileek
hizkuntzaren corpusa eta estatusa bereizten dute —corpus planning eta
status planning delakoa, hain zuzen ere—. Lehenengoak auzi gramatikalak
arautzera garamatza, bigarrenak hizkuntza politikaren auzietara. Alabaina,
biak daude harreman estuan. Hizkuntza moderno baten iraupena biei esker
baino ez da bermatzen. Euskararen modernizatze prozesuari hasiera eman
zitzaionean ez zegoen botere politikoaren zaintzarik prozesua zuzentzeko.
Euskaltzaindiaz gain, euskalgintzaren gizarte mugimenduaren barruan
sortutako hainbat erakundek jardun zuten aitzindari gisa euskararen
corpusaren modernizazioan. Erakunde horietan luzaroan instituzio
583