kulturgileak gizarte mugimenduetan - Euskara

Arrazoia antolaketa sozial berrian aplikatzeko beharrizanak ezagutza
eta azterketarako gai bilakatu zuen gizartea bera. Horren karietara, jarduera
esparru guztiak hartu zituen barne hausnarketa razionalak. Arian-arian,
gogoeta eta proiekzio lanek —geroztik eraketa politikoaren eta
ekonomikoaren eredu razionaletan hezurmamitu direnek, adibidez—
inbertsio intelektual handia eskatu zuten. 5 Zalantza barik esan daiteke
gizarte modernoa proiektu intelektual handia izan zela hasiera-hasieratik.
Baina, gizarte modernoaren sorrerarekin batera jazo ziren egiturazko
prozesuek —banaketa sozial geroz eta handiagoak, bizitza sozialaren
esparruen bereizketak, zatikatuta eta espezializatuta zeuden unitateen
arteko erlazio progresiboak, aldaketa erritmo azkarrak— zaildu egin zuten
aitzinasmo kulturalaren erronka. Izan ere, prozesuok bestelako arazoak
sortu zituzten, berbarako, gizartearen integrazio sinbolikoa oztopatzean eta
eragile sozialek gizarteaz zeukaten ezagutzaren opakutasuna eta ezjakitea
areagotzean.
Azken auzi horiek aintzakotzat hartzeko modukoak dira. Erlijioaren
interpretazio erabatekoek eskainitako batasun sinbolikoa galdu eta ostean,
gizarte modernoaren kideek osotasun sozialaren atalen ezagutza zatikatua
baino ez zeukaten euren gizarte mundua hautemateko eta ulertzeko.
Modernitatera arte, hau da, XX. mendera arte, ez da garatu pentsamendu kritiko eta
erreflexiboagoa proiektu modernoaren ondorioei dagokienez. Esate baterako, Marx eta
bere osteko tradizio marxista aitzindariak izan ziren razionaltasun ekonomikoaren
kritikan, baina Ilustrazioaren espiritu positibistaz kutsaturik dagoen pentsamenduaren
adibide dira. Weberrek aztertutako razionalizazio prozesuek, geroxeago Frankfurtgo
eskolaren inguruan garatutako teoria kritikoaren proposamenek eta, ondoren, beste
batzuek ere, apurka-apurka, proiektu ilustratua gidatu zuten idealen berrirakurketa
kritikoagoaren bidea ireki zuten. Gai honi dagokionez, ikus Horkheimer, Adorno, 1987.
5 Autore batzuen ustetan, intelektual modernoaren jaiotza bultzatzen duten prozesu
sozialen artean, badago garrantzi handia daukan bat: hain zuzen ere, gizarte modernoak
sortutako autoezagutza sozialaren premia. Hori izango litzateke, besteak beste, gizarte
modernoa tradizionaletik bereizten duen ezaugarrietako bat. (Lamo de Espinosa, 1996:
201).
34