kulturgileak gizarte mugimenduetan - Euskara

Egoera horri aurre egin nahian, Eusko Pizkundea deritzogun
mugimenduaren egintza soziokulturala gizartea nahiz kultura
erreformatzeko asmoekin sortu zen. P. Iztuetak agerrarazten duenez,
antzekotasun handiak zeuden euskal mugimenduaren eta garai bereko
Espainiako erregenerazionismoaren artean (Iztueta, 1996: 313, 319). Haren
ustez, Eusko Pizkundea eta 1898ko belaunaldiaren inguruan Espainian
eratu zen espainiar erregenerazionismoa paraleloan doazen bi bide dira,
baina kontrako norabideetan; lehenengoak Euskal Herria onera ekartzeko
jardun zuen, mugimendu foruzale eta nazionalistaren inguruan; bigarrenak,
aldiz, Espainia indarberritzearren alde egin zuen hark indar koloniala
izateari utzi ondoren.
[Espainiak], koloni lurraldeak galtzean, barruko nazionalitateak bederen
ziurtatu nahi ditu. Honela, Estatu espainola koloni arazoetatik nazio arazoetara
pasatzen da. Une horretan ekiten dio Espainiak nazio-estatu moderno gisa
sendo eraikitzeari. Egungo egoera politikoaren giltza, ez bakarra baina bai
nagusiena, foruak abolitu ondoko koiuntura historiko honetan dago (Iztueta,
1996: 319).
Nortzuek bultzatu zuten mugimendua? Argi eta garbi garaiko kultura
eliteen sektore batzuek, besteak beste B. Weinsteinek language strategists
deitzen dituen kulturgileek. 209 Euskararen galeraren aurka agertu zirenen
artean hiru herritar multzo bereizten ditu M. Zalbidek (Zalbide, 1988: 394).
Lehendabizi, foru aginpidearen galeraz eta modernizazio prozeduraz
sortzen ari zen gizarte molde berria beren interesen kontrakoa sentitzen
zuten tradiziozaleak zeuden. Bigarrenik, modernizazio aldaketaren aldeko
209 It seems that in the history of every language community a (…) group of artisans of
language innovate in language form in order to change the way their societies identify
themselves from others or in order to change patterns of access to power (…) Who are
the strategists? They are poets, prose writers, dictionary makers, grammarians,
linguists, journalists and translators. Most often they come from within the society and
are part of the educated middle classes (…) They are bilingual or bidialectal and could
succeed in their careers without proposing changes (Weinstein, 1988: 175).
470