kulturgileak gizarte mugimenduetan - Euskara

izan herri literaturaren kodetzat hartzeko. Bide horretan egindako ahalegin
gehienek, beraz, porrota izan zuten emaitza modura.
Aldiz, hezkuntzaren hedapenaren ondorioz bestelako publikoa agertu
zen gerra osteko belaunaldien artean. Publiko irakurle horrek, jakina, beste
irakur premia batzuk zituen. Industrializazio prozesuaren eraginez
osatutako klase ertain urbanoetan zeukanez oinarri soziala, arrotz egiten
zitzaion lehenagotik nagusi zen literatura eredua, haren molde soilak eta gai
bukolikoak. Hartara, idazle gazteen aldetik etorri zen berrikuntzarekin bat
egin zuen hasieratik. Arestiren lana eredutzat hartuz Sarasolak egiten duen
planteamenduari jarraiki, literatura aldaketak lau mailatan hezurmamitu
ziren: literatura berriak gaien aldaketa ekarri zuen lehenik —gizaki
urbanoen eguneroko errealitateari loturik zeuden gaiak jorratu ziren, auzi
sozialak besteak beste—; bigarrenik, XX. mende aurretiko literatura
tradizioari lotzean, garbizaletasun/arrunkeria binomioa saihestuz, herri
literaturaren oinarriak ezarri zituen; hirugarrenik, edukietan ez ezik estiloan
ere eguneratu zen literatura, horrela, literatura korronte garaikideekin bat
eginez; azkenik, literatura laikoa nagusitu zen; hala, “euskaldun-fededun”
betiereko identifikazioa eta ondorengo aurreritzi itogarriak baztertu zituen
eredu berriak (Sarasola, 1976: 108-109).
Eraldaketa horiek ordura arteko euskal kultura esparruaren ohiko
ikusmolde nagusia eta barne homogeneotasuna hautsi eta itzulezinezko
pitzadurak ireki zituzten pentsamendu tradizionalean. Iztuetak dioenez, aski
izan ziren hamabost urte (1957-1972) euskal kulturak homogeneo izateari
utz ziezaion. Horrela, pentsaera joera asko txertatu ziren euskal
intelektualeriaren pentsamenduaren aldaketa prozesuan: existentzialismoa,
sozialismoa, marxismoa, sekulartasuna eta besterik (Iztueta, 1996: 359).
Zalantza barik, aro hartako kultura pentsaerak arazo sozial eta nazionalen
528