kulturgileak gizarte mugimenduetan - Euskara

eta ezin izan zen euskaldundu Pizkundearen garaian gizarte aldaketaren
muina izan den hiri giroa. Bestalde, hizkuntza komunitatearen egoera
larriaren ispilu modura, sortzen ari zen euskal intelektualeriaren hizkuntza
habitusak ere kontraesanez josita agertzen zaizkigu, euskararen
aldarrikapena erdaraz egin baitzen nagusiki. 231 Azkenik, kulturgileek
beraiek ez zuten lortu behar besteko adostasunik funtsezko gaietan. Besteak
beste, aranar jarraitzaileen hizkuntza garbizaletasunak ez zuen guztien
babesik bildu eta euskararen modernizazioaren eta normalizazioaren
inguruko auzian ere argiro eragin zuten intelektualen jarrera
soziopolitikoek. 232
231 Iztuetaren hitzetan: Eusko Pizkunde honek, meritu eta konkista eskergaitzen ondoan,
bistaratzen zuen hutsune nabarmenik ere, gaurko ikuspegi soziologikotik begiratuta
bederen, nahiz eta garai hartako testuinguru intelektualean ulergarriak izan.
Hutsunerik larriena, iruditzen zaidanez, da Eusko Pizkundeak euskararen defentsarako
darabilen hizkuntza nagusia erdara dela, gaztelania eta frantsesa. Euskara hutsean
egindako aldizkariak, gutxi izateaz gain, soilki herri xehearentzat egindakoak dira.
Euskarak ez du sarrerarik kultura landuan (…) Jokabide kontraesankor horren azpian
iritzi oker hau zetzan: alegia, gai akademikoez —euskal gaiez eta berdin euskarari
buruz— lan zientifikoak burutzeko, erdarara jo beharra zegoela, lehenik, bezeria
espezializatuak euskara ulertzen ez zuelako eta, bigarrenik, euskara gaitua ez zegoelako
kultur tratamendurako. Geroak frogatuko du supostu horren faltsua. Baina aurkikuntz
hau gerrateondoko belaunaldiak egingo du (Iztueta, 1996: 333-334). Kontraesan
horretan beste artikulu batean ere sakontzen du Iztuetak (Iztueta, 1993b).
232 Sortzen ari zen esparru intelektualean interes eta kokapen soziopolitiko eta kultural
askotatik abiatzen ziren kulturgileak. Horietako batzuek, jakina, ez zuten bat egiten
nazionalismoaren planteamendu politiko-kulturalekin. Zalbidek dioenez: Oñatiko
Biltzarrean erdara (eta erdal nortasun-jokamoldeak) zenbait alorretan “consensually
unacceptable” egitearen aldeko pauso sendorik eman nahi izan zen arren ez orduan eta
ez, batez ere, gero lortu zen gutxienezko adostasun-mailarik: P. Baroja honegatik, G.
Balparda horregatik eta T. Meabe hargatik, askotxo ziren etxekoen artean ere
horrelako “institutional support” emateko prest ez zeudenak. Dela “triangulazio
politikoa” edo dela ezker-eskuindarren elkar hartuzko antivizcaitarrismoa, bildur
zitzaion plano politikoan erdara hutsean oinarrituko ez zen edozein formulaziori
(Zalbide, 1988: 404). Aranar jarraitzaileek, bestalde, oztopatu egin zuten euskararen
batasuna bideratzeko egindako lehen ahalegina: La primera manifestación de
intransigencia lingüística de los aranistas se dió en el congreso de Fuenterrabía: este
congreso se reunió en 1902 con el propósito de unificar el sistema ortográfico de todos
los escritores vascos (…) Los asistentes se vieron confrontados a los aranistas, que
trajeron 320 personas, no muy preparadas pero ciegos seguidores del “Maestro”, y se
mostraron especialmente intransigentes. El congreso fracasó, y la unidad ortográfica
no se hizo (Lopez Adan “Beltza”, 1974: 132).
493