kulturgileak gizarte mugimenduetan - Euskara

Tradizio/Modernitate bilakaeran oinarritutako diskurtso ebolutiboak eratu
dira; horiek tradizioari lotutako guztia halabeharrez galtzera kondenaturik
zegoela baieztatu dute: “herri hizkuntzak”, ohitura “atzeratuak” eta agerpen
kultural “etnikotzat” jo izan diren adierazpenak, besteak beste. 206
Modernitatearen aroan euskarak eta euskal kulturak ere
“tradizioaren” estigma jasan dute gizartean nagusi izan diren interpretazio
hegemonikoetan. Estatu baten birsorkuntza instituzioen gabeziak
murriztuta utzi zituen euskal hizkuntza komunitatearen sistema kulturalaren
iraupen aukerak. Izan ere, aldameneko hizkuntza eta kultura nagusiek
berenganatu zituzten haren jatorrizko gizarte guneak. Horiek horrela,
Tradizioaren eta Modernitatearen arteko dikotomia hori haustea izan zen
euskararen aldeko mugimendu etnolinguistikoak eduki zuen desafio
206 Modu oso adierazkorrean azaltzen du P. Iztuetak errealitate hori: Ilustrazioa
argindegiaren sinonimo zen, zientziaren mezulari, zorionaren ekarte, aurrerapenaren
misiolari, unibertsalismoaren profeta. Tradizioa, aldiz, ilundegiaren pareko genuen,
mitoen berritzaile, gizarte teokratikoaren esklabu, lokalismoaren gordailu. Herri
aurreratu eta atzeratuen, kultura landu eta agrafoen, hizkuntza nagusi eta basen arteko
antitesi hau nagusitu izan da komunitate intelektualean, baita Antropologian bertan
ere, oso berandu arte (Iztueta, 1996: 24). Fishmanek ongi erakusten duen moduan,
Mendebaldeko pentsamendu moderno eta razionalean ohikoa izan da hizkuntza
gutxituen aldeko ekimenak atzerakoitzat, irrazionaltzat eta modernizazioaren
aurkakotzat jotzea, auzi “etniko” guztiak bezalaxe: Again and again, ethnicity has been
delegitimized in the West (by both secular and Church spokesmen) as anti-modern, antiintellectual,
irrational, anti-progressive and anti-civil (Fishman, 1991: 383).
Tradizio/Modernitate dikotomiaren funtzio deslegitimatzaile berarekin erabili izan dira
oposizio modura “Frantses Ilustrazioa” eta “Alemaniar Erromantizismoa” ere; hala,
bigarrenetik eratorri dira, ustez, bai mendeko kultura- eta hizkuntza-komunitateen
nortasunari bai estaturik gabeko mugimendu nazionalistei diskurtso nagusian egotzitako
ezaugarriak. Ildo horretatik, binomioaren lehen kontzeptuari dagozkion ezaugarriak —
ilustrazioa, unibertsalismoa, razionaltasuna— bereizgarri negatibo bilakatzen dira —
erromantizismoa, partikularismoa, irrazionaltasuna— bigarrenean. J.Azurmendik
nazionalismoa deslegitimatzeko erabilitako bi kontzeptuon sorrera historikoa aztertu du
baita haien arteko oposizioaren oinarririk eza ere: Ilustración y Romanticismo no
pueden ser pensados como fenómenos nacionales, sino europeos comunes. Ni
movimientos contrapuestos, sino complementarios. Otra cosa ha sido cuando la teoría
de la nación ha sido desarrollada al servicio de la dominación, fuese a favor o en
contra del status quo, no de la libertad (…) No hay ruptura de la Ilustración al
Romanticismo, de Montesquieu a Herder (…) Hay continuidad (Azurmendi, 1992: 208,
218).
466