kulturgileak gizarte mugimenduetan - Euskara

Lo importante es que en la medida que se recupera la lengua se exiende también
la identidad colectiva nacional vasca pero, al mismo tiempo, dicha identidad
adquirirá mayor difusión si se potencian las actividades a favor de la
recuperación de la lengua. En realidad, estamos ante dos dimensiones,
complementarias, de un mismo problema. Por ello, no tiene sentido emprender
una tarea de recuperación lingüística que no vaya acompañada de una
identidad colectiva nacional (Tejerina, 1992: 125).
Beraz, hizkuntzari esleituriko lehentasunaren ondorioz, erro-errotik
astindu zen 60ko hamarraldian ez soilik nazionalismoaren erreferentzi
marko tradizionala, baita euskal kulturaren interpretazio markoa bera ere.
Bada, hizkuntzari aitortzen zitzaion garrantziak bat egin zuen garai
horretan loratzen hasi zen kultura-berpizte mugimenduarekin.
Laburtuz, esan daiteke, 1960eko hamarkadatik aurrera euskal kulturaren
bilakabidea gehien ezaugarritzen duen elementua herri-mugimenduak ezartzen
duen dinamika-erritmo bizia dela, kasurik gehienetan oinarrizko kultur
azpiegiturak herritarren militantismoari esker burutuak izan zirelarik. Legebabesik
gabe eta askotan mota bateko nahiz besteko zapalkuntzaren menpe,
euskal kulturari frankismoaren erraietan har zezakeen arnasbide bakarra
herriaren ekimenetik zetorkion (Iztueta, 1996: 342).
Horrela, euskalgintzak beste esanahi bat bereganatu zuen, hiztun
komunitatean ez ezik euskal gizartean apurka-apurka txertaturiko
mugimendu sozio-kultural zabal gisa. Testuinguru politiko eta kulturalak
irudikaturiko aukera egituran hartu ziren berriro euskara batu arautua
taxutzeko lanak, euskal hizkuntza zientzia eta literatura modernorako
gaitasunaz hornitu guran. Ugaldu egin ziren ostera ere euskarazko
argitarapenak; berriztatu ziren halaber eleberri eta poesia arloak. Izan ere,
proiektu etnolingusitikoaren eta politikoaren helburu argia zen gizarte
moderno industrializatu eta garaturako komunikazio tresna baliagarri
bilakatzea euskal hizkuntza. G. Jaureguik dioenez, ETAk itzelezko eragina
izan zuen euskal kulturaren berpizte-mugimendu orokor horretan, batetik,
euskara modernizatzeko ahaleginei erabateko atxikimendua eskaini zielako
516