Martin Heidegger - Varlık Ve Zaman

Böylece bir cismani nesne, toplam uzanımını muhafaza ettiği halde
çeşitli boyutlara dağılabilmekte ve onunla pek çok şekilde karşılaşılsa
bile o aynı nesneyi temsil edebilmektedir. Atque unum et idem corpus, re-
tinendo suam eandem quantitatem, pluribus diversis modis potest öçtendi:
nunc scilicet magis secundum longitudinem, minusque secundum latitudi-
nem vel profunditatem, ac paulo post e contra magis secundum latitudinem,
et minus secundum longitudinem.1
[91] Şekil, octensio’nun bir modus’udur, keza hareket de öyledir.
Çünkü motus’un kavranabilmesi için, si de nuîlo nisi locali cogitemus, ac
de vi a qua excitatıır non inquiramus.z Eğer hareket res corporea'nın varolan
bir niteliğiyse, o halde, onun kendi varlığı içinde tecrübe edilebilir
olması için o, söz konusu varolanın varlığından, yani ex£msio’dan
hareketle (bir başka deyişle salt yer değişimi olarak) kavranılması gerekir.
Bahse konu varolanın varlığının belirlenimi bakımından örneğin
“kuvvet” gibisinden bir şeyin etkisi ise yoktur. Ote yandan durities
(sertlik), pondus (ağırlık), color (renk) gibi belirlenimleri maddeden çekip
alsak bile madde, ne ise o olarak kalmayı sürdürür. Söz konusu belirlenimler,
onun sahih varlığını tayin etmezler çünkü. Bunlar var oldukları
müddetçe, extensio’nun modus’ları olarak kaldıkları görülmektedir.
Descartes bunu, “sertlik” örneğinden hareketle ayrıntılı biçimde
göstermeye çalışmaktadır: Nam, quantum ad duritiem, nihil aliud de illa
sensus rıofns indicat, quam partes durorum corporum rcsistere motui
manuum nostrarum, com in ili as i ncurrunt. Si enim, quotiescunque ma-
ııus nostrae versus aliquam partem moventur, corpora omnia ibi existeıüia
recederent eadem celeritate qua illae accedunt, nullam unquam duritiem
sentiremus. Nec ullo modo potest intelligi, corpora qime sic recederent, id-
circo naturam corporis esse amissura; nec proinde ipsa in duritie consistit.2
Sertlik dokunmakla tecrübe edilir. Dokunma duyumuz, bize sertlik
hakkında ne “söylemektedir”? Sert nesnenin unsurları, elimizin hareketine
(örneğin onu itmeye çalışma hareketimize) “direnirler”. Oysa
sert (yani inkıyat etmeyen) cisimlerin, belirli bir süratle yer değiştirdiklerini;
bu yer değiştirme süratinin ise, cisme “doğru davranan" elimizin
hareket hızıyla aynı olduğunu varsaydığımızda, elimiz cisme hiçbir zaman
temas etmeyecek, dolayısıyla da sertlik tecrübe edilemeyeceğinden
asla sertlik diye bir şey var olmayacaktır. Ancak söz konusu sürate sahip
olduğu için inkıyat eden cisimlerin neden kendi cisim-olmakhkla-
1) A.g.y., no. 64, s. 31.
2) A.g.y., no. 65, s. 32.
3) A.g.y., 11, no. 4, s. 42.
94