Martin Heidegger - Varlık Ve Zaman

irbirlerinden farklı olsalar da Husserl1ile Scheler'in yorumlan, menfi tarafları
açısından birbirleriyle aslında uyum içindedir. Zira onlar “kişi olarak
var olma” sorusunu artık sormazlar. Örnek olarak Scheler’in yorumlarını
seçmiş olmamızın iki nedeni vardır: Onun yazılarına ulaşmak hem
kolaydır1 hem de Scheler, edimlerin spesifik varlığından her türlü “psişik”
şeyleri ayırıp sınırlandırarak kişi olarak var olmayı açıkça vurgulayıp
belirlemiştir. Scheler’e göre kişi hiçbir zaman bir nesne ya da töz olarak
düşünülmemelidir, kişi “daha ziyade dolaymışız biçimde yaşanan seren-
cam birliğidir, - o, dolayımsız olarak yaşananın ardında ya da dışında bulunan
düşünsel bir nesne değildir”.2 Kişi nesnesel tözsel bir varlık değildir.
Ayrıca kişinin varlığı, belli yasaları izleyen akıl edimlerinin bir öznesi
olarak tarif edilerek de açığa çıkmış olamaz.
Kişi ne bir nesne, ne bir töz, ne bir objedir. Bununla, Husserl’in3 kişinin
birliği [48 i için doğa nesnelerine göre özsel olarak farklı bir kon-
sitüsyon talep etmeyi ima etmesiyle aynı şey vurgulanmaktadır. Kişi için
söylediklerini Scheler edimler için de dile getirmektedir: “Edim hiçbir
zaman bir obje de değildir; çünkü edimlerin varlığının özünde bizatihi
icra edilmeleri sırasında yaşanmaları ve refleksiyonda verili olmaları vardır”.4
Edimler gayripsişik şeylerdir. Kişinin özünde yönelimsel edimlerin
icrasında varolması yatar, yani kişi özsel olarak bir obje değildir. Her türlü
psişik obj eleştirme, yani her türlü edimi psişik bir şey olarak kavrama,
kişisizleştirmeyle özdeştir. Kişi, bir anlam birliğiyle rabıtası kurulan
yönelimsel edimlerin icracısı olarak verilidir. Yani psişik varlığın kişi
olarak var olmayla hiçbir ilgisi yoktur. Edimler icra edilir, kişi bir edim
icracısıdır. Peki, ama “icra etme”nin ontolojik anlamı nedir, kişinin varlık
minvali müspet ontolojik bakımdan nasıl belirlenmelidir? Söz konusu
olan kritik soru, burada durup kalamaz. Soru bir bütün olarak insanın
(bedensel-ruhsal-tinsel birlik olarak kavramaya alışık olduğumuz insanın)
varlığına ilişkindir. Öte yandan beden, ruh, tin, belirli incelemeler
yapmak maksadıyla tematik olarak birbirlerinden ayrılabilir fenomen
sahalarım ifade ediyor olabilirler ve bunların ontolojik belirsizlikleri belirli
sınırlar dahilinde önemsiz olabilir. Ancak insanın varlığına ilişkin
soruda bu beden, ruh, tin gibi varlık türlerinin birbirleriyle toplanarak
hesaplanması mümkün değildir, kaldı ki onları daha belirlemek bile gerekecektir.
Ve hatta böyle bir tarzda ilerleyen bir ontolojik deneme için,
1) Krş. bu Yıllık, c. I, 2 (1 9 1 3 ) ve II (1 9 1 6 ), özellikle Krş. s. 242 vd.
2) A.g.y., II, s. 243.
3) Krş. Logos 1, a.g.y.
4) A.g.y., s. 246.
50