Martin Heidegger - Varlık Ve Zaman

sabitlemiştir. Ama yine de Kant, söz konusu beni, bir özne olarak sa-
bitlemekte ve bu yüzden onun ontolojik bakımdan münasip olmayan
bir anlamda ele almaktadır. Zira ontolojik özne kavramı, kendiliği be-
nin kendisi olarak karakterize etmez, emim zaten hep mevcut-olanın aynılığı
ve kalım lılığı olarak karakterize eder. Beni ontolojik bakımdan
özne olarak belirlemek, onu zaten hep mevcut-olan bir şey olarak sa-
bitlemek demektir. Bu durumda, benin varlığı, re s cogüans’m gerçekliği3
olarak anlaşılacaktır.1
Kant’m “ben düşünüyorum "un sahici fenomenal çıkış noktasını ontolojik
bakımdan değerlendirememesinin ve mecburen “özneye”, [321]
yani tözselliğe geri düşüvermesinin sebebi acaba nedir? Ben, sadece
“ben düşünüyorum” değil, “ben bir şey düşünüyorum”dur çünkü. Peki
ama Kant’ın kendisi değil midir, benin kendi tasavvurlarıyla ilişkili olduğunu
ve onsuz onun bir hiç olacağını söyleyip vurgulayan?
Fakat Kant için bu tasavvurlar, benin onlara “eşlik” ettiği empirik
olan şeyleri, onlara “ilişen” görünümleridir. Oysa Kant, söz konusu
a) “Mevcut olm aklık"; aralıksız “eşlik etme".
1) Kant’ın kişi benliğinin ontolojik karakterini temelde halen dünya-içindeki mevcut olanın
uygun olmayan ontolojisinin ufku içinde kalarak ele alıp onu “tözsellik" bağlamında kavramış
olduğu, H. Heimsoeth’ün “Pesonliclıheitsbev/ufitsein u n dD in gan sich in d er Kantischcn Philospphit”
başlıklı makalesinde topladığı malzemeden kolaylıkla görülebilmektedir (krş. ayrı
basım: Im m am tel K an ı. Festsch rift zur zvveİLen jah rhundertfeier seines G ebu rtstages, 1924).
Bu makalenin genel eğilimi, sadece tarihsel bir döküm olmaktan epey ileriye gitmekte ve kişiliği
“kategoriyal" bir mesele olarak e k alma hedefindedir, Heimsoeth şöyle demektedir:
“Kant’ın planlayıp icra ettiği gibi teorik ve pratik aklın yakın iç içe çalışması halen daha çok
az dikkat çekmektedir. Hatta burada kategorilerin bile (“Tem ellerde” onların doğalcı biçimde
tekamül ettirilm iş olmasına karşın) halen geçerliliğinin bulunduğu ve pratik aklın önceliği
içinde kalarak yeni ve doğalcı rasyonalizmden kurtarılmış bir kullanım bulabilmiş oldukları
teveccüh görmemekledir (pm eğin töz dendiğinde “kişi" ve kişise! ölümsüzlük süresi, nedensellik
dendiğinde “hürriyetten hareketle nedensellik”, karşılıklı etkileşim dendiğinde “akli
varlıkların biraradalığı”nın vs. anlaşılm ası). Bunlar bir düşünsel sabitleme aracı olarak koşulsuz
olana yeni bir erişim sağlamakta, rasyonelleştirici obje bilgisi vermeye ise çalışmamaktadır"
(s. 31 vd.). Peki ama, tam da burada esas ontolojik meselenin üzerinden atlanıp geçilmiş
olunmuyor mu? Söz konusu “kategorilerin” asli bir geçerliliğe sahip olup olmadıkları ve sadeçe
başka bir şekilde mi kullanılmaları gerektiği veya onların, D asem 'ın ontolojik m eselesini
tümden ters y ü z edip etmediği sorusu ortada kalmaktadır. Teorik ^klı pratik akla m onte etsek
bile, benliğe dair eksistensiyal-ontolojik meseleyi çözmeden ortada bırakmakla kalmayız,
hatta onu ki( sorm am ış bile oluruz. Cyle ya, teorik ve pratik aklın “iç içe çalışması" hangi ontolojik
zemin üzerinde müm kün olacaktır? Kişinin varlık minvalini teorik davranış m ı b elirlemektedir,
yoksa pratik davranış mı ya da hiçbiri mi? Peki o zaman hangisi? Sahip oldukları
fundamer.tal im lenim lerine rağmen bahse konu çatışkılar, D escaıtes'ın res cogitatts’ından ta
Hegel'in tin kavramına kadar sürüp giden benlik m eselesinin ontolojik zeminsizliğini mi açığa
Vuruyorlar yoksa? “Doğalcı” ve 'rasyonalistik” düşünmeye bile gerek yoktur, “tözselliğin"
çok daha meşum (çünkü sanki kendiliğinden anlaşılır olan) bir ontolojik tabiyeti içinde bulabilmesi
için insanın. - Bahse konu makaleyi özsel bakımdan tamamlayan bir başka makale
için krş.: Heimsoeth, “M cLaphysische M otive in [321] der Ausbildung des hritisehen Idealism us",
Kaniş [udicn, c. 29 (1 9 2 4 ), s. 121 vd. Kant’ta ben kavramının eleştirisi için ayrıca krş.: Max
Scheler, “D er Fom altsm us in der Ethik und di e tnateriale W ertetkik", 2. Böiıim , bu Y ıllık, c. 2
(1916), s. 388 vd.: “Kişi ve Transendeııtal Apersepsiyonun ‘B e n f ’ne dair.
339