Martin Heidegger - Varlık Ve Zaman

;32]
B. Logos Kavramı
Platon ve Aristoteles’te logos kavramı çokanlamlıdır, öyle bir tarzda ki,
burada anlamlar birbirlerinden uzaklaşarak ayrılmakta ve bir temel anlamın
müspet rehberliğine dayanmamaktadır. Oysa gerçekte bu bir zevahirdir,
çünkü temel anlamın bu şekilde yorumlamşı, onun birincil içeriğini
uygun biçimde kavrayamamaktadır. Logos’un temel anlamının söz
olduğunu söylediğimizde ve onun bu birebir çevirisini tam olarak geçerli
kılabilmemiz için, bizatihi nutkun ne demek olduğunu belirlememiz
gerekir. Logos sözcüğünün daha sonraki anlam tarihi ve özellikle de izle-
ven felsefelerdeki çok sayıda ve keyfi yorumları, nutkun sahih anlamını
sürekli olarak örtmektedir ki, bu durum pek aşikardır. Logos hep akıl,
yargı, kavram, tanım, sebep, ilinti olarak “çevrilmekte”, yani daima yorumlanmaktadır.
Peki ama nasıl oluyor da, “söz” sözcüğü, logos sözcüğünün
yukarıdaki bütün anlamlarını içine alacak ve hatta bunu bilimsel terminoloji
içinde gerçekleştirecek bir modifikasyona tabi olabiliyor? Lagos’u
ifade, ifadeyi de “yargı" olarak anlasak da görünürde meşru olan bu
çeviriyle fundamental anlamı yakalayamamış olabiliriz (özellikle de yargıyı
günümüzün herhangi bir “yargı teorisi” anlamında ele alırsak). Eğer
vargıdan “bağlama” ya da bir “mütalaa” (kabul - ret) anlıyorsak, bu durumda
logos, yargı demek olmayacaktır (en azından birincil olarak).
Söz olarak logos, daha ziyade deloun gibisinden bir anlama sahiptir:
vani sözle “sözü edilenin” açığa çıkarılması. Aristoteles, nutkun bu işlevine
apophainesthai diyerek onu daha keskin biçimde dile getirmiştir.1
Buna göre logos, bir şeyi (nutkun ne hakkında olduğunu) görünür kılar
(phainesthai). Bu, nutku edene ya da birbiriyle konuşanlara göredir
(orta hal). O, söz hakkında konuşulan şeyden hareketle “görünür kılar”
(apo...). Söz, sahiciyse eğer (apophansis), sözün konusu, hakkında konuşulan
şeyin içinden elde edilmektedir. Böylece nutka dayalı muhaberede
dile getirilen, dile getirilişi içinde açığa çıkartılmakta ve başkasının
erişimine açılmaktadır. Logos’un apophansis olarak yapısı işte budur.
Ama her “söz” işbu ayan kılma haline (yani teşhir edici görünür kılışa)
sahip değildir. Örneğin rica etme (eukhe) de bir şeyi ayan kılar, ama
başka bir biçimde.
Somut icrası sırasında söz (ayan kılma), sözcüklerin sesli olarak beyan
edilmesi demek olan konuşma karakterine sahiptir. Logos [33] pho-
1) Krş. De interpretatione, Bölüm 1-6. Aynca krş. M etafizik Z 4 ile Nikom akhos’a Etik Z.
33