Martin Heidegger - Varlık Ve Zaman

ilmekte olanlara), kendini böylesi bir ilgilenmenin yerine koyma yolu
yardımıyla erişilebilmektedir. Aslına bakılırsa kendini bir şeyin yerine
koymak demek yanıltıcıdır; çünkü ilgilenme, münasebette bulunmanın
bu varlık minvalinin içine kendimizi önce yerleştirmemizi
gerektirmiyor. Hergünkü Dasein zaten daima bu tarzda vardır, örneğin
kapıyı açarak kapı kolunu kullanmış olurum. Oysa bu şekilde karşılaşılan
varolana fenomenolojik erişim daha ziyade kendini iteleyerek
sıkıştıran ve beraber gelen, böylesi bir “ilgilenme” fenomeninin ve
bununla beraber özellikle de ilgilenme sırasında kendisi için bizatihi
nasıl karşılaştığı önemli olan varolanın esasen üzerini örten tefsir eğilimlerinin
kenara itilmesiyle sağlanmaktadır. Bu sinsi hataları, şu inceleyici
soruyu sorarak iyice ortaya çıkartabiliriz: Hangi varolan ön-
konu olacak ve önfenomenolojik zemin olarak tayin edilecektir?
Genellikle şu yanıt verilir: nesneler. Oysa kendiliğinden anlaşılır
olduğu düşünülen bu yanıt yüzünden belki de aranan önfenomenal
zemine isabet ettirme şansımız hiç yoktur. Çünkü varolanı “nesne”
(res) olarak dile getirmede [68] açıkça ifade edilmeyen ve önceden
davranan bir ontolojik karakteristik yatmaktadır. Böylesi bir varolandan
hareket edip varlığa ilişkin soruya geçen bir analiz, nesnelik ve
gerçeklikle yüz yüze gelir. Böylece ontolojik açığa çıkarış tözsellik,
maddesellik, uzanım, yan yanalık... gibi varlık karakterlerine ulaşır.
Oysa ilgilenme sırasında karşılaşılan varolan, bu varlıkta da önontolojik
olarak öncelikle saklıdır. Nesnelerin “en yakın olarak verili” varolanlar
olarak isimlendirilmesi ontolojik bakımdan bir hatadır, ontik
açıdan başka bir şey kastedilmiş olsa da. Esas olarak neyin kastedilmiş
olduğu belirlenmemiş olarak kalmaktadır. Ya da bu “nesneleri” “değer
atfedilmiş” nesneler olarak karakterize etme yoluna gidilir. Ontolojik
açıdan değer neyi ifade eder? Söz konusu “atfetme” ve “atfedilmiş
olma” kategoriyal olarak nasıl kavranılmalıdır? Değer atfedilmiş
olma yapısının karanlığını bir an için göz ardı ettiğimizi varsaysak bile,
böylece ilgilenerek münasebette bulunma sırasında karşılaşılanın
fenomenal varlık karakterine isabet edilmiş olunur mu?
Yunanlılar “nesneler” için uygun bir terime sahiptiler: pragmata, yani
ilgilenerek münasebette bulunma (praksis) sırasında yapıp edilen, ilgilenilen
şey. Ama onlar pragmaLa'mn spesifik “pragnıatik” karakterini
ontolojik açıdan bilerek karanlıkta bırakmışlar ve onları “peşinen” “salt
nesneler’'1* olarak belirlemişlerdir. İlgilenme sırasında karşılaşılan varo
a) Neden? eidos - m orphe - îıulc! Ama tffehne’den, yani “sanatsal” tefsirden! Hger ınorphe eidos,
idt'a değilse!
70