Martin Heidegger - Varlık Ve Zaman

o, ferdi şimdilerden başka olarak ‘var’ değildir. Fakat onun bu yayılarak
dışta tutuculuğu, onu ifade ettiğim anda çözülüp gider, eriyip gider, toz
olup gider”.1“Öte yandan zamanın hep birer şimdilerden meydana geldiği
doğada, söz konusu boyutların [geçmiş ve geleceğin] tefriki ‘mevcut'
değildir”.2 “O halde müspet anlamda zaman söz konusu olduğunda
şunu söyleyebiliriz: sadece şu an vardır, önce ve sonra var değildir. Fakat
somut şu an, geçmişin bir sonucudur ve geleceğe gebedir. Dolayısıyla
hakiki şu an aslında ebediyettir”.3
Hegel zamana, “temaşa edilen oluş" derken, onda ne ortaya çıkış ne
de ortadan kayboluş bir önceliğe sahiptir. Ama o yine de bazen zamanı,
“yok olup gidişin soyutlaması” olarak karakterize etmekte ve böylelikle
alelade zaman tecrübesi ve zaman tefsirini en radikal bir formüle indirgemektedir.'1
Öte yandan Hegel, zamana ilişkin asıl tanımında yok
olup gidişe ve ortadan kayboluşa herhangi bir öncelik tanımayacak kadar
da tutarlıdır, halbuki hergünkü [432] zaman tecrübesinde bu haklı
olarak tespit edilmektedir. Zira Hegel, söz konusu önceliği diyalektik
olarak temellendirmek gibi bir niyete sahip değildir. Onun kendiliğinden
anlaşılır olarak bizzat takdim ettiği “durum” ile noktanın kendini-
kendisi-için-belirlemesi sırasında şimdinin ortaya çıkması da aynı haldedir.
Ve böylece Hegel, zamanı oluş olarak karakterize ederken bunu
“soyut” bir anlamda anlamaktadır. O, zamanın “akışının” çok dışında
ve üzerinde bir anlayıştır. Bu nedenle Hegel’in zaman anlayışının en uygun
ifadesi, negasyonun negasyonudur (yani noktasallıktır). Burada şimdiler
dizisi en aşırı anlamda formalize edilmiş ve daha ileriye gidilme-
mez biçimde tesviye edilmiştir.3 İşte ancak söz konusu formal-diyalek-
1) Krş. Encyklopâdie, § 2 5 8 , İlave.
2) A . g . y § 259.
3) A.g.y., § 259, İlave.
4) A.g.y., § 258, İlave.
5) Tesviye edilmiş şimdinin önceliğe sahip olmasından anlaşılmaktadır ki, Hegel’m zamanla
ilgili kavram belirlem esi alelad e zaman anlayışına ve aynı zamanda gelen eksel zaman kavramına
sadık kalmaktadır. Hatta Hegel’in zaman kavramının doğrudan Aristoteles’in “Ffcife*inden
çekip çıkarılm ış olduğunu gösterm ek bile mümkündür. Habilitasyon dönem ine denk gelen
u]en en ser jU>gife”te Hegel (krş. G. Lasson’un 1923 tarihli edisyonu), "Enzyklopadie"deki zaman
analizini neredeyse bütün hatlanyla zaten geliştirmiş bulunmaktadır. Zamanla ilgili bölüm ün
(s. 202 vd.), üstün körü gözden geçirildiğinde bile Aristoteles'in zaman hakkmdaki risalesinin
kısa bir özeti olduğu anlaşılmaktadır. Hegel daha “Jen em er L ogih"te zaman anlayışını doğa felsefesi
çerçevesi içerisinde geliştirm ektedir (s. 186), kı onun birinci kesimi, “G üneş Sistem i”
başlığını taşımaktadır (s. 195). Esir ve hareket kavramlarım tayin ettikten sonra Hegel, zaman
kavramım irdelemektedir. Burada mekanla ilgili analizleri daha sonra gelmektedir henüz. Diyalektiğin
em arelerini görm ek mümkünse de, daha sonraki katı, şem atik forma henüz sahip
olmayıp, fenom enlerin anlaşılm asını kolaylaştıran bir özelliğe sahiptir. Kant’tan başlayıp Hegel’in
gelişmiş sistemine varan yolda bir kez daha Aristoteles’in ontoloji ve m antığının ciddi
bir etkisinin söz konusu olduğu görülmektedir. Bir olgu olarak bu, çoktan beri bilinen b ir şeydir.
Fakat bu etkinin yolu, türü ve sınırları şu ana kadar aydınlığa kavuşturulmuş değildir. He-
457