Martin Heidegger - Varlık Ve Zaman

kardığımız el-altında-olanm dikkat-çekmezliği içinde zaten hep huzurumuzda
bulunmaktadır. Zira dünya-içinde-varolma sayesinde mekan,
öncelikle söz konusu mekansallık içinde keşfedilmektedir. Böylelikle
keşfedilen mekansallığın zemini üzerinde mekan, bizatihi bilgimizin
erişimine açılabilmektedir.
Mekan ne öznededir, ne de dünya mekan içindedir. Mekan daha ziyade
dünya “içindedir” (Dasein için tesis edici olan dünya-içinde-varolma
bir mekanı açımlamışsa eğer). Mekan bir öznenin içinde bulunmaz. Keza
bir özne, “sanki” bir mekan içinde bulunuyormuş gibi dünyayı temaşa
ediyor da değildir. Ontolojik bakımdan doğru biçimde anlaşılmış bir
“özne” (yani Dasein), asli bir anlamda mekansaldır çünkü. Ve Dasein,
yukarıda tarif edildiği şekilde mekansal olduğu içindir ki, mekan kendini
bir a priori olarak gösterebilmektedir. Bu terim, öncelikle halen
dünyasız olan ve daha sonra kendi içinden bir mekanı dışarıya fırlatan
bir özneye önceleyici bir ait oluşu ifade ediyor değildir. Burada a prio-
ri’likten bahsederken şunu demeye çalışıyoruz: Bir el-altında-olanla şu
veya bu çevreleyen-dünyasal karşılaşma sırasında mekanla da (bir muhit)
olarak karşılaşmanın önceleyiciliği.
Öncelikle bir-şey-için-bakışsal biçimde karşılaşılanların mekansallı-
ğ ı, [ 112. j bizatihi bir-şey-için-bakış bakımından da tematize edilebilmekte
ve hesap etme ve ölçme ödevi haline gelebilmektedir (örneğin ev
inşasında veya jeodezi işlerinde). Çoğunlukla bir-şey-için-bakışsal olan
söz konusu çevreleyen-dünya-mekansallığı tematizasyonlarında mekan,
az çok bizatihi olarak nazarı dikkate taşmıyor olmaktadır. Kendini
bu şekilde tezahür ettiren mekan takip altma alınabilmekte, ama bu
esnada daha önce biricik olan mekana erişim imkanı, yani bir-şey-için-
bakışsal hesap etme, elden kaçırılmaktadır. Mekanın “formal temaşası”,
mekansal ilişkilerin salt imkanlarım keşfedebilmektedir. Burada saf ve
homojen mekana dair bir mertebe sıradüzeni bulunmaktadır. Bu sıra-
düzen, mekansal formların salt morfolojisinden, analysis situs’a ve oradan
da mekana ilişkin salt metrik bilimlere kadar gitmektedir. Fakat söz
konusu rabıtaları irdeleme işi buradaki incelememizin görevi değildir.1
Burada yapmaya çalıştığımız şey, söz konusu mesele dahilinde onun
ontolojik zeminini tespit etmek ve böylece salt mekanın tematik keşif
ve çalışılmasının nereden hareket edeceğini gösterebilmek olmuştur.
Herhangi bir bir-şey-için-bakışa sahip olmayan, sadece temaşa ederek
keşfetmeye dayalı olan bir mekan keşfi anlayışı, çevreleyen-dünyasal mu-
1) Bu konuyla ilgili olarak krş. O. Becker, B eitrâge zur phân om en ologischm Begründung der
G eom elrie und ihrer physikalischen Anwendungeny bu Yıllık, c. 6 (1 9 2 3 ), s. 385 vd.
117