Martin Heidegger - Varlık Ve Zaman

inektedir. Birbiri-için-olmak, birbirine-muhalif-olmak, kimsesiz-olmak,
selamsız-sabahsız-geçip-gitmek, birbirinin-umurunda-olmamak, bütün
bunlar itina-göstermekliğin olası suretleridir. Özellikle son iki örnekle
ifade edilen muallel olma ve kayıtsız olma halleri, hergünkü ve vasati
hep-beraber-olmaklığı nitelendiren örneklerdir. Burada da söz konusu
varlık halleri, başkalarının hergünkü dünya-içindeki birlikte-Dase-
in’ında olduğu gibi, her gün ilgilenilen gereçlerin el-altmda-olmaklığı-
nın da sahip olduğu dikkat-çekmezlik ve besbellilik karakterini sergilemektedir.
Hep beraber-olmaklığın bu kayıtsızlık halleri yüzünden, yapılmaya
çalışılan ontolojik yorum, bahse konu varlığı öncelikle birkaç
öznenin pür mevcut-oluşu olarak yorumlama yoluna kolayca sapabil-
mektedir. Bunlar aynı varlık minvalinin az çok varyasyonlarıymış gibi
görünse de ontolojik bakımdan, şu veya bu nesnelerin “kayıtsızca” bir-
likte-vukubulmaları ile [122] birbirinin-umurunda-olmaksızın hep-be-
raber-olan varolanlar arasında öz olarak bir fark bulunmaktadır.
Müspet halleri bakımından itina-göstermeklik iki uç imkana sahiptir.
Başkasının “ihtimam-göstermeklik”ini bir bakıma kendi üzerine
alabilir ve böylece ilgilenme sırasında kendini onun yerine koyabilir,
yani onun yerine atlar. Böyle bir itina-göstermeklik başkasının ilgilenmesi
gereken şeyi kendi üzerine devralır. Bu durumda bahse konu olan
başkası, kendi yerinden edilir, ona geri adım attırılır ve ilgilenmesi gereken
şey hazır bulunan bir şey olarak daha sonra kendisine devredilir
veya ilgilenme yükünden tamamıyla ibra edilir. Böylesi bir itina-göster-
meklige maruz kalan başkası muhtaç ve mahkum hale gelebilir ki, söz
konusu tahakküm zımni ve hatta mahkumdan mahfuz bile olabilir. Başkasının
yerine atlayan, onun “ihtimam-göstermekliğini” devralan bu
itina-göstermeklik, hep-beraber-olmakhğı geniş çapta belirlemekte ve
çoğunlukla el-altmda-olanla ilgilenmeye ilişkin olmaktadır.
Öte yandan öyle bir itina-göstermeklik imkanı daha vardır ki, burada
başkasının yerine atlanmamakta, daha ziyade onun varoluşuna-dair
varlık imkanının önüne-sıçranmaktadır. Maksat onun “ihtimam-göstermekliğini”
devralmak değil, tam tersi, ilk kez olacak şekilde ona ihti-
mam-göstermekliğini sahih olarak iade edebilmektir. Özsel olarak sahih
ihtimam-göstermekliği (yani başkasının varoluşunu ilgilendirip de
ilgilendiği şeyin neliği üzerinde durmaksızın) ilgilendiren bu itina-gös-
termeklik sayesinde başkası, kendi ihtimam-göstermekliği içinde kendini
şeffaf ve serbest kılabilmektedir.
Böylelikle itina-göstermeklik, Dasein’m bir varlık konstitüsyonu
olarak kendini göstermiş olmaktadır. Dasein’ın varlık konstitüsyonu
128