Martin Heidegger - Varlık Ve Zaman

nusu minval noein’dir, yani en geniş anlamında “göıü”dür. Dianoein
(“düşünme”) ise onun temellendirilmiş bir icra şeklidir sadece. İşte bu
ilkesel ontolojik cihetten hareketle Descartes, geriye imkan olarak kalan,
varolanın seyre dayalı müşahade edici erişim minvalini “eleştirmekle”
yetinmektedir: intellectio'ya karşı sensatio (aisthesis).
Descartes varolanın, kendini bizatihi sahih varlığıyla öncelikle göstermediğinin
pekala farkındadır. Örneğin “öncelikle” verili olan şu veya
bu renge, tada, sertliğe, soğukluğa, çınlayışa sahip olan bu balmumu bir
nesnedir. Ama onlar (ve hatta duyularımızın sunduğu her şey), ontolojik
bakımdan kayda değer değildir. Satis erit, si advertamus sensuum per-
ceptiones non referri, nisi ad istam corporis humani cum mente coniunctio-
nem, et nobis quidem ordinarie exkibere, quid ad illam extem a corporapro-
desse possint aut nocere.' Duyularımız, varolanların kendi varlıklarının
bilgisini vermez bize. Duyularımızın sunduğu yegane şey, “dışsal” dünya-içindeki
nesnelerin beden sahibi insan varlığı bakımından yararlılığı
[97] ya da zararlılığıdır. Nos non doçent, qualia [corpora} in seipsis exis-
tant:2 Duyularımız bize, bizatihi varlıkları içindeki varolanlar hakkında
hiçbir malumat vermemektedir. Quod agentes, percipiemııs naturam ma-
teriae, sive corporis in universum spectati, non consistere in eo qııod sit re s
dura, vel ponderosa, vel colorata, vel alio aliıjuo modo sensus afjiciens: sed
tantum in eo quod sit res extensa in longum, latum et profundum.1
Kendini duyularımız aracılığıyla gösterenin, özgün varlık minvali
içinde kendini takdim edebilmesini sağlamak ve hatta onun belirlenimini
yapmak hususunda Descartes başarısız olmuştur. Bunun nedeni
ise, sertlik ve direncin tecrübesine ilişkin onun sunduğu yorumun eleştirel
analizi sırasında gayet net biçimde anlaşılmıştı (bkz. § 19).
Buna göre sertlik, direnç olarak kavranmaktadır. Ama ne direnç, ne
de sertlik bizatihi tecrübe edilen ve böylesi bir tecrübe sayesinde belirlenebilen
olarak fenomenal anlamda kavranmamaktadır. Descartes’a
göre direnç şöyle bir şey demektir: yerinden oynamamak, yer değişimine
maruz kalmamak. Bu durumda, bir nesnenin direnç göstermesi demek,
yerini değiştiren başka bir nesneye kıyasla belirli bir yerde kalakalmak
ya da öyle bir süratle yer değiştirmek ki, bu sayede öteki nesne
onu “yakalamasın”. Oysa sertlik tecrübesini bu şekilde yorumlamakla,
duyusal müşahade edişin varlık minvali ve dolayısıyla bu müşahade
ediş sırasında karşılaşılan varolanın kendi varlığı içinde kavranılma im­
1) A.g.y., II, no. 3, s. 41.
2) A.g.y., II, no. 3, s. 41.
3) A.g.y., H, no. 4, s. 42.
100