Martin Heidegger - Varlık Ve Zaman

“dıştalama”, var-değil ile bir ilişkiyi bünyesinde barındırmaktadır. İşte
o, kendini açıp genişleyen şimdi olarak anlaşılan zamandır.
Zaman “soyut” menfiliktir. “Temaşa edilen oluş” olarak zaman, dolaymışız
olarak mevcut bulunan, tefrik edilmiş kendini [435] ayırt etme
olarak “varolan”, yani mevcut-olan kavramdır. Zaman tinin mevcut ola
m ve böylece dışsal olanı olduğu için, kavram üzerinde herhangi hakimiyeti
yoktur. Aksine kavram, “daha ziyade zamanın iktidarıdır”.1
Hegel tinin “zaman içindeki” tarihsel gerçekleşme imkanım, tin ile
zamanın negasyonun negasyonu olanform al yapısının aynılığına atıfta bulunarak
göstermektedir. Tin ile zamanın dışsallaştırıldıkları en içi boş,
formal-ontolojik ve formal-apofantik soyutlama sayesinde her ikisi arasında
bir akrabalık kurmak mümkün olabilmektedir. Fakat zaman, esasen
tesviye edilmiş olan dünya-zamanı olarak kavrandığı ve böylelikle
onun menşeinin üzeri tamamen örtüldügü için, tinin karşısında basit
bir mevcut-olan olarak durmaktadır, işte bu yüzden tin, her şeyden önce
“zaman içine” düşmek zorundadır. Söz konusu “düşmenin” ve zamana
hakim olanın “gerçekleştirilmesinin” ve esasen onun dışında “varolan”
tinin ontolojik bakımdan ne anlama geldiği ise karanlıkta kalmaktadır.
Hegel tesviye edilmiş zamanın menşeini açığa çıkarmadığı gibi,
negasyonun negasyonu olarak tinin öz konstitüsyonunun esas itibariyle
başkaca mümkün olup olamadığı (asli zamansallık zemini üzerinde)
sorusunu bütünüyle göz ardı etmektedir.
Hegel’in zaman ile tin hakkmdaki ve ikisi arasındaki rabıtaya ilişkin
yorumu bir haklılığa sahip midir? Esasen ontolojik bakımdan asli temeller
üzerine mi bina edilmiştir? Bunları şu anda irdelememiz mümkün
değildir. Fakat tin ile zamanın rabıtasına dair formal-diyalektik bir
“kurgulamaya” gidilebilmiş olması, her ikisi arasında asli bir akrabalığın
bulunduğunu zaten tebarüz ettirmektedir. Hegel’in bu “kurgusu”, tinin
“somutlaşımım” kavrama gayreti ve mücadelesinden kaynaklanmaktadır.
“Phdnomenologie des Geistes”in son bölümünde yer alan şu cümle
bunu çok açık biçimde kanıtlamaktadır: “Dolayısıyla zaman, kendi
içinde tekamül etmemiş tinin kaderi ve zorunluluğu olarak görünmektedir
- özbilincin bilinçteki paymı, bizatihiliğin dolayımsızlığını artırma
zorunluluğudur bu - tözün bilinçte var olduğu formu - işte bütün bunları
harekete geçiren veya tam tersi, bizatihiliği içsel olan olarak ele alan,
içsel olarak var olan, yani bunu gerçekleştiren ve açımlayan - başka bir
deyişle, kendi kesinliğini bizzat doğrulayabilen”.2
1) Krş. Encyklopâdie, § 258.
2) Krş. Phatıom enologie des G eistes, a.g.y., s. 605 [Glockner, s. 613J.
460