Martin Heidegger - Varlık Ve Zaman

ki, buradaki etüt, vicdanın yorumu konusunda kendini peşinen bize sunan
yola daha işin başından itibaren itibar etmemektedir: Zira genellikle
vicdan; zihin, irade veya duygu adını alan ruh kuvvelerine dayandırılmakta
veya bunların bir terkibi olarak açıklanmaktadır. Vicdan' gibisinden
bir fenomen söz konusu olduğunda, [272] taksim edilmiş ruh
kuvvelerinin veya kişisel edimlerin tümüyle desteksiz kalan genel çerçevesinin,
ontolojik-antropolojik bakımdan ne kadar yetersiz olduğu
gün gibi açığa çıkıvermektedir.1
§ 56. Vicdanın Celp Karakteri
Söze hakkında-söz-edilen de aittir. O, bir şeyler hakkında malumat
verirken bunu belirli bir cepheden yapar. Bu şekilde hakkında-söz-edi-
lenden, hep söz olarak ifade ettiğini, yani bizatihi hakkmda-söz-edileni
ortaya çıkartır. Muhabere olarak sözün sayesinde o, başkalarının birlikte
Dasein’ma erişilebilir olur, çoğunlukla da dil içindeki beyanlar yoluyla
yapar bunu.
Vicdanın celbi sırasında hakkmda-söz-edilen, yani celbedilen kimdir?
Besbelli ki, Dasein’m bizatihi kendisidir o. Bu soruya verdiğimiz cevap,
kuşku götürmez olduğu halde, aslında belirsizdir. Eğer celp, böy-
lesine muğlak bir hedefe sahip olsaydı, Dasein’m en fazla kendini fark
etmesini sağlardı. Oysa özü gereği Dasein’a kendi dünyasının açımlan-
mışlığıyla birlikte kendisinin de açımlanmışlığı aittir ki, böylece Dasein
zaten hep kendini anlıyor olmaktadır. Celp Dasein’a tam da bu hergün-
kü-vasati ilgilenici kendini-zaten-hep-anlıyor-olma sırasında yetişir.
e) Yani kendi-olmaklığı içindeki aslı. Ama bu halen sadece bir iddia değil midir?
1) Kant, Hegel, Schopenhauer ve Nieızsche’nin vicdan yorumlarının yanı sıra şunlara da bkz.:
M. Kâhler, Das Gew issen, erster gesch ichtlicher T eil, 1878; aynı yazarın R eakn zy h lop d d iefiir
proteston! ise he T heologie und Kirche’deki ilgili maddesi. Ayrıca krş.: A. Ritsclıl, Über das Gew
issen, 1876. Yeniden basımı; Gesam m elte Atıfsâtze. Neue Folge, 1896, s. 177 vd. Ayrıca k ı­
sa sûre önce çıkan şu monografi: H. G. Stoker, Das Gew ıssen. (Schriften zur Philosophie und
Soziologie), haz. M ax Scheler, c. 2, 1925. Ç ok geniş bir yelpaze içinde hareket eden söz konusu
inceleme, çok sayıda vicdan fenom enini ortaya çıkarmakta, bu fenomeni ele alma m invallerinin
çeşitlerini eleştirel biçim de karakterize etmekte ve konuyla ilgili kaynakçaya yer
verdiği halde, bu kaynakça vicdan kavramının tarihi göz önüne alındığında tam olam amaktadır.
Stoker’in monografisi» yukarıda sunduğumuz eksistensiyal yoruma kıyasla, daha hareket
noktasından itibaren ve dolayısıyla da sonuçları bakımından yorumumuzdart farklıdır, her ne
kadar bazı noktalarda bir örtüşme söz konusu oba da. Stoker daha işin hemen başında, “nesnel
olarak gerçekten m evcut bulunan vicdanın” “betimleriişine" dair herm enötik koşullan küçümsemektedir
(s. 3 ). Bunla birlikte fenom enoloji ile teoloji arasındaki sm ırm kesinliğini kaybetmekte,
böylece her ikisine de zarar vermektedir. Scheler’in kişilıkçilik yaklaşım ını devralm
ış olan bahse konu incelem enin antropolojik temelleri’için bu risalemizin ilgili bölümüne
b k z.: § 10, s. 4 7 vd. Ama yine de Stoker’in monografisi, şimdiye kadarki vicdan yorumlarıyla
karşılaştırıldığında ciddi b ir ilerleme olarak kabul edilebilir, özellikle de vicdan fenom enlerini
ve onlann dallarını kapsamlı biçim de ele almış olması bakımından (her ne kadar bu fenom
enin ontolojik köklerini açığa çıkartam am ış olsa da).
288