Martin Heidegger - Varlık Ve Zaman

Dilthey’la ilgili günümüzde hala yaygın olan anlayış şudur: Tinbilimlerin,
özellikle de edebiyat tarihinin “incelikli” tefsircisi, [398] do-
gabilimler! ile tinbilimlerinin birbirinden ayırt edilmesi için “de” uğraş
vermiş, bu arada, tinbilimlerinin tarihini hazırlamaya gayret etmiş ve
“psikolojiye” mümtaz bir rol biçmiş, neticede bütün bunları izafiyetçi
bir “yaşama felsefesi” içinde eritip yok etmiştir. Yüzeysel bir bakışla bu
özetin “doğru” olduğu söylenebilir. Fakat bu özet, işin “tözünü” gözden
kaçırmaktadır. Yukarıdaki özet, konuyu açacağı yerde onun üzerini
kapamaktadır.
Dilthey’m araştırma faaliyetlerim şematik olarak üç sahaya ayırmak
mümkündür: Tinbilimlerinin teorisine ve onun doğabilimlerinden ayırt
edilmesine ilişkin etütler; insan, toplum ve devlete dair bilimlerin tarihine
ilişkin araştırmalar; “bir bütün olarak insan olgusunun” temsil
edilebileceği bir psikolojiyi geliştirme gayretleri. Bilimteorik, bilimta-
rihsel ve hermenötik-psikolojik araştırmalar birbirine nüfuz etmekte ve
birbiriyle sürekli olarak kesişmektedir. Bir yerde bir yaklaşım ağırlık
kazanmış gibi görünüyorsa, diğer yaklaşımlar da hep birer saik ve araç
olarak tartışmanın içinde yer alırlar. Kararsızlık, güvensizlik ve tesadüfi
“deneyişler” olarak görünen şeyler, aslında, tek bir hedefe giden ele-
manter bir huzursuzluğun işaretidir: “yaşamı” felsefi anlayışa taşımak,
bu anlayışı “yaşamın ta kendisinden” hareketle hermenötik bir temel
üzerine bina etmeye çalışmak. Onun bütün araştırmaları, “yaşamı" tarihsel
gelişim ve etkileşim rabıtası içinde anlamaya çalışan bir “psikolojiy
e” odaklanmış bulunmaktadır. Burada insan, var olduğu haliyle tin-
bilimlerin olası objesi olacak ve söz konusu bilimin köklerini oluşturacaktır.
Hermenötik, bu anlamanın kendi kendini aydınlatması olacak ve
ancak türetilmiş bir biçimiyle tarihbilim metodolojisi haline gelecektir.
Dilthey tinbilimlerin temellendirilmesine ilişkin kendi araştırmalarını
çağının irdelemelerini de göz önünde bulundurarak tek taraflı olarak
bilim teorisi alanına kaydırmış ve yayınlarının çoğunu bu yönü cihet
alarak yapmıştır. Ama aslında Dilthey için “Tinbilimlerin Mantığı” hiç
de merkezi bir öneme sahip değildir, nasıl ki, onun “psikolojisi” psişik
olana dairin müspet bilimlerini “sadece” düzeltmek gibi rolü yoksa.
Dilthey’m en zati felsefi eğilimi, arkadaşı Kont Yorck’la yaptığı muhaberatta
açıkça ortaya çıkmakta, burada Dilthey, “ortak olan ilgimiz tarihsellisi
anlamaktır" diyerek buna dikkat çekmiştir.1Dilthey’m araştırmalarını
temellük edebilme aşamasına gelmiş olan çağımız, onun bu
1) Briefw echsel, s. 185. İta lik le r b a n a aittir.
422