Martin Heidegger - Varlık Ve Zaman

ten kendilik fenomenini bünyesinde barındırmaktaydı. Aksi takdirde
“kendine-ihtimam-gösterme” ifadesi, itina-göstermeklik fenomenine
göndermede bulunmak suretiyle başkalarına ihtimam-göstermeklik olacak
ve bunun bir totoloji olduğu tezi haklılığa kavuşacaktı.1Bu durumda,
Dasein’m kendiliğini ontolojik olarak belirleme meselesi iyice keskinlik
kazanacak ve mesele ihtimam-göstermeklik ile kendilik arasındaki
eksistensiyal “rabıtanın” ne olduğu sorusuna dönüşecekti.
Kendiliğin eksistensiyalitesinin açığa kavuşturulması, “doğal” çıkış
noktasını Dasein’ın hergünkü öztefsirinden almaktadır. Burada
Dasein, “kendi hakkında” konuşmakta ve ben-diyorum ifadesine başvurmaktadır.
Burada beyan gibisinden bir şeye de gerek olmamaktadır.
Çünkü bu varolan, “ben” dediğinde kendinden* bahsetmiş olur.
Bu ifadenin muhtevası, düpedüz basit olarak kabul edilir. O hep sadece
bendir ve başka hiçbir şey demek değildir. Bu basit şey olarak
“ben”, başka nesnelerin belirlenimi de olamamaktadır zaten. Onun
kendisi bir yüklem değil, mutlak “öznedir”. Ben-diyorum sırasında
söyleşilen ve söz yöneltilenle, hep sürüp gelen bir şey olarak karşılaşılır.
Örneğin “Saf Akim Çatışkıları” öğretisinde Kant’ın kendine temel
aldığı “basitlik”, “tözsellik” ve “ferdilik” karakterleri,1 sahici bir
önfenomenolojik tecrübeden neşet etmiştir. Ama ortada kalan soru
şudur: ontik olarak bu şekilde tecrübe edilenler, adı geçen “kategorilerle”
ontolojik olarak yorumlanabilir mi?
Aslında Kant, ben-diyorumla verilen fenomenal envantere sadık ve
layık kalarak, bahse konu karakterlerden hareketle ruh tözü hakkında
çıkarsanan ontik tezlerin haksız olduğunu açıkça göstermişti. Fakat
bu, beninb ontik bakımdan yanlış biçimde açıklanışının reddinden
başka bir şey değildir. Oysa kendiliğin ontolojik yorumu bu sayede ne
elde edilmiş, ne de güvence altına alınıp müspet olarak hazırlanmış
olmaktadır. Kant seleflerinden daha kati biçimde ben-diyorumun fenomenal
içeriğinr sabitlemeye çalışmış olsa da, 1319] yine de uygun
olmayan aynı tözsellik ontolojisine kayıvermiştir, Oysa Kant, tam da
benden onun ontik temellerini teorik bakımdan men .etmişti. Kendiliğin
analizi bakımından ben-diyorumu çıkış noktası seçmemizin ontolojik
anlamını sabitleyebilmek adına bu durumu daha ayrıntılı olarak
açıklamak şarttır. Kant’ın “ben düşünüyorum” hakkındaki analizinden
de emsal teşkil etmesi bakımından yararlanacağız ? ama söz ko­
1) Krş. § 41, s. 193.
a) Daha kesin,olarak açıklığa kavuşturmak gerekir: ben-diyorum i!e fecııdi-olmaMık.
2) Krşv S a f Aklın Eleştirisi, 2. Basım, s.. 399; özellikle 1. Basım’daki ele alınışı, s. 2/48 vd.
b) Ontık-duyularûstû önermeleri kastederek (m etaphysica spccialis).
337