Martin Heidegger - Varlık Ve Zaman

seleleri nispeten eksiksiz biçimde irdelemek gibi bir iddiamız olamayacaktır.
Hegel’i “eleştirmek” niyetinde ise hiç değiliz. Yukarıda ortaya
koyduğumuz zamansallık idesini Hegel'in zaman kavramıyla karşılaştırmak
sadece şu sebeple yarar sağlamaktadır: Hegel’in zaman kavramı,
alelade zaman anlayışının en radikal, ama ne yazık ki, pek dikkate alınmamış
bir kavramsal ifadelenişini temsil etmektedir.
a) Hegel’de Zaman Kavramı
Felsefi bir zaman yorumunun icra edildiği “sistematik yer”, zamana
dair temel anlayışın ona yön veren kriteri olarak da kabul edilebilir.
Alelade zaman anlayışının ilk kez belgelenebilen, tematik olarak ayrıntılı
biçimde ele alınmış olan ilk tefsiri Aristoteles’in “Fizik”inde, yani
doğanın ontolojisi bağlamında yapılmıştır. Buna göre “zaman”, “yer” ve
“hareket”le irtibatlıdır. [429] Hegel zaman analizini yaparken, söz konusu
geleneğe sadık kalmakta ve bunu, “Enzyklopâdie der philosophischen
\Vissenschajten"in “Doğa Felsefesi” başlığını taşıyan ikinci bölümünde
icra etmektedir. Onun birinci kısmında Hegel, mekaniği ele
almıştır. Bu kısmın birinci alt kesimi ise “Mekan ve Zaman”a hasredilmiştir.
Mekan ve zaman Hegel’e göre, “soyut ayrı-ayrıhklar”dır.‘
Hegel mekan ve zamanı biraraya getirirken bunu, sadece dışsal bir
yan yanalık olarak yapmamaktadır: mekan “ve de zaman” demektedir o
buna. “Felsefe söz konusu Ve de’ ile mücadele edip durmaktadır”. Mekandan
zamana geçiş, onu ele alan paragrafların art arda sıralanması demek
değildir. Aksine “mekan bizzat ona geçmektedir”. Mekan zaman
olarak “var”dır.2 Yani zaman, mekanın “hakikati” olarak vardır. Mekanı
ne olarak var ise onun içinde diyalektik olarak düşünecek olursak, o
zaman, mekanın söz konusu varlığı Hegel’e göre kendini zaman olarak
açığa çıkarmaktadır. O halde mekanı ne olarak düşünmek gerekir?
Mekan doğanın kendinin-haricindeliğinin aracılıksız kayıtsızlığıdır.3
Bu, şu demektir: Mekan onun içinde ayırt edilebilen noktaların soyut
çokluğudur. Mekan bu noktalarla kesintiye uğratılmadığı gibi, onlar sayesinde
meydana gelmez ve onların biraraya getirilmesiyle de oluşmaz.
Birbirinden ayırt edilebilen noktalar da bizatihi mekandırlar. Dolayısıyla
mekan, kendi içinde ayırt edilemezdir. Buradaki farklar da, onları
1) Krş. Hegel, Fncyklopadie der philosophischen W issenschaftetı im Grundrisse, haz. G.
Bolland, Leiden, 1906, § 254 vd. Bu edisyonda, Hegel’in derslerinde verilmiş olan “İlaveler"
de yer almaktadır.
2 ) A.g.y„ § 257, İlave.
3) A.g.y., § 254.
454