Martin Heidegger - Varlık Ve Zaman

kanı büsbütün ortadan kaldırılmış olur. Yani Descartes, bir şeyi müşahade
etme varlık minvalini, kendisinin bilebildiği yegane varlık minvaline
nakletmektedir. Böylece, bir şeyi müşahade etmek, mevcut-olan iki
res extensa!ran belirli bir yanyana-mevcut-oluşuna dönüşür. Bu iki şeyin
birbirlerine göre hareket ilişkisi bizatihi extensio halinde olup, bu,
cismani nesnenin birincil olarak mevcut-oluşunu karakterize etmektedir.
Aslında, dokunma davranışının olası “ikmali”, dokunulabilir olanla
müstesna bir “yakınlık” gerektirir. Ama bu, dokunma ile dokunma
sırasında kendini beyan eden sertliğin, ontolojik bakımdan, iki cismani
nesnenin farklı hızlarından müteşekkil olduğu anlamına gelmez. Çünkü
varlık minvali Dasein olan bir varolan ya da en azından herhangi bir
canlı yoksa, sertlik ve direnç kendini asla gösteremez.
Böylece Descartes açısından, dünya-içindeki varolanlara olası erişim
yollarının müzakeresi, bizatihi bu varolanın belirli bir mıntıkasına bakılıp
okunan bir varlık düşüncesinin hakimiyeti altına girmektedir.
[98] Varlığı baki mevcut-oluş olarak gören düşünce, dünya-içindeki
varolanın varlığını aşırı biçimde belirlemek ve onu bizatihi dünyanın
kendisiyle özdeşleştirmekle kalmaz, Dasein’m tutumlarının ontolojik
bakımdan münasip bir bakış açısı içine alınabilmesini de engeller. Böylece,
tüm duyusal ve akli müşahade edişlerin temellendirilmiş karakterini
görebilmenin ve onu dünya-içinde-varolmanın bir imkanı olarak
anlamanın bütün yollan tıkanmış olur. Oysa Descartes, “Dasein”ın varlığım
(ki dünya-içinde-varolma onun bir temel konstitüsyonudur), aynen
res exs£ensd’nm varlığındaki gibi bir töz olarak kavramaktadır.
Peki ama, yukarıdaki eleştirel müzakereler, ilk önce Descartes’a bir
ödev dayatıp, sonra da onun bu ödevi (ki o, Descartes’m ufkunun tamamıyla
dışındadır) halledip yerine getiremediğini “kanıtlamak” gibisinden
bir garipliği taşımıyor mu? Öyle ya, Descartes, dünya fenomenini
ve dolayısıyla dünya-içinde-olmaklık gibisinden bir şeyi kesinlikle bilmediği
halde, belirli bir dünya-içinde varolanı ve onun varlığının dünyayla
olan özdeşliğini nasıl bilecektir?
İlkelere yönelik hesaplaşmalara girişildiğinde, bu hesaplaşma, sadece
doksografik olarak sabitlenebilen tezlerle sınırlı kalmamalı, sorunsalın
tematik meylini de cihet kabul etmelidir (bu, alelade bir kavrayışın
ötesine geçemese bile). Zira Descartes’m res cogitans ve res extensa'yla
birlikte “ben ve dünya” sorununu sadece dile getirmekle yetinmeyip,
onunla ilgili radikal bir çözümü iddia ettiğini, “Meditasyonlar”da açıklıkla
görmek mümkündür (özellikle bkz. birinci ve altıncı meditasyon).
Yukarıdaki müzakereler, şunları yeterince gösterebilmiş olmalı: Descar-
101