Martin Heidegger - Varlık Ve Zaman

ak kalması olacaktır. Varlık “bilinç içinde” var olabildiği, yani Dasein
içinde anlaşılabilir olduğu içindir ki Dasein; bağımsızlık, “bizatihi
kendindelik” gibi varlık karakterlerini, hatta esasen gerçekliği anlayabilmekte
ve [208] kavramsallaştırabilmektedir. Sadece bu nedenledir
ki, “bağımsız” varolanlara dünya-içindeki karşılaşılanlar olarak bir-
şey-için-bakışsal biçimde erişilebilmektedir.
İdealizm terimi, varlığın asla varolanlar sayesinde izah" edilemeyeceğini,
onun her bir varolan için zaten hep “transendental olan” olduğu anlayışını
temsil ediyorsa eğer, o zaman idealizm, felsefi sorunsallaştırmalann
yegane ve doğru imkanım oluşturuyor demektir. Böyle bir durumda Aristoteles
de en az Kant kadar idealist olacaktır. Ama eğer idealizm, her bir
varolanı bir özne veya bilince dayandırmak demekse ve bunlar da kendi
varlıkları bakımından belirsiz kalacaklar ve olsa olsa “nesnesizdir” denilerek
menfi biçimde nitelendirileceklerse, o zaman böyle bir idealizmin safdillik
derecesi bakımından kaba bir realizmden hiçbir farkı kalmayacaktır.
Son olarak gerçeklik meselesini, her türlü “bakış açısal” cihetin öncesine
yerleştirme olanağı da bulunmaktadır. Bunun için şöyle bir tez öne sürülür:
Her özne ne olarak var ise bir nesneye göre vardır ve tersi. Ama burada
da yine söz konusu formal çıkış noktasmda yer alan korelasyonun
öğeleri ile korelasyonun kendisi ontolojik bakımdan belirsiz kalmaktadır.
Oysa esas itibariyle buradaki korelasyon bütünü de zorunlu olarak “şöyle
ya da böyle” var olarak düşünülmekte, yani varlık hakkmdaki belirli bir fikirden
hareket edilmektedir. Oysa öncelikle eksisteıısiyal-ontolojik zemin
teminat altına alınmış olsaydı (bunun için dünya-içinde-varolma teşhir
edilmiş olmalıydı), bahsi geçen korelasyon daha sonra formalleştirilecek
ve ontolojik bakımdan kayıtsız bir ilişki olarak bilinebilecekti.
Gerçeklik meselesine “epistemolojik” çözüm getirmeye yönelik gayretlerin
açıkça dile getirilmeyen önkoşulları üzerine yapılan yukarıdaki
tartışmalar göstermiştir ki, bu mesele, Dasein’m eksistensiyal analitiğine
artık geri çekilmeli ve onun ontolojik bir mesele olduğu anlaşılmalıdır.1
a) O ntolojik ayrım.
1) Son zamanlarda Scheler’i takiben N ıcolai Hartmann, ontolojiyi cihet alan epistem olojisine,
bilmenin bir “varlık ilintisi” olduğuna ilişkin tezi tenıel almıştır. Krş. Grundzüge ein er Metaphysik
der Erkenntnis, Genişletilmiş 2. Basım, 1925. - Fenom enolojik başlangıç temelleri
birbirinden farklı olduğu halde hem Scheler, hem de Hartmann şunu gözden kaçırmaktadır:
Geleneksel temel cihetleri bakımından “ontoloji” Dasein karşısında başanstz kalmakta ve tam
da bilme içinde saklı olan söz konusu “varlık ilintisi” (krş. yukarıda s. 59 vd.) bu antolojinin
es astan gözden geçirilm esi ve eleştirel bir tashihle sınırlı kalmaması gerektiğini göstermiştir.
Varhk ilintisini ontolojik bakımdan açığa kavuşturm aksam öne sürmek, açıkça dile gelmeyen,
çok kapsamlı tesirlere neden olmaktadır. Bu durum Hartmann’ı “eleştirel realizme" zorlam akta,
bu ise genel hatlarını çizdiği sorunsalının düzeyi bakımından ona yabancı kalmaktadır.
Hartmann’m ontoloji anlayışı hakkında krş. “W ie isi kritische O ntologie übcrhaupt möglicfı?”,
Festschrift für Paul Natorp, 1924, s. 124 vd.
220