Martin Heidegger - Varlık Ve Zaman

leneksel alelade zaman anlayışını cihet almayı sürdürmektedir. Sonuç
olarak Kant, “transendental zaman belirlenimi” fenomenini kendi öz
yapısı ve işlevi içinde çalışabilme imkanından yoksun kalmıştır. Geleneğin
bu ikili etkisi yüzünden, zaman ile "ben düşünüyorum” arasındaki
asıl rabıta tamamıyla karanlıkta kalmakta ve bir mesele haline bile
getirilememektedir.
Descartes’m ontolojik pozisyonunu devralan Kant, yine Descartes’ta
görülen özsel bir ihmale düşmektedir: O da Dasein’m ontolojisini sunamamaktadır.
Söz konusu ihmal, Descartes düşüncesinin özünde bulunan
bir eğilimin uzantısıdır. Zira Descartes, “cogito sum” diyerek felsefeye
yeni ve sağlam bir zemin sağlamak niyetindedir. Fakat onun, bu
"radikal” yeniden başlangıçta belirlemeksizin bıraktığı şey, res cogi-
tans’m varlık minvali, daha doğrusu “sum ”un varlık anlamıdır. O halde,
ontoloji tarihine bozumsal biçimde geri gitme yolu üzerindeki ikinci
durak, “cogito sum”un açıkça dile gelmeyen ontolojik temellerinin çalışılması
olacaktır. Yapacağımız yorum sonucunda şunlar kanıtlanmış
olacaktır: Descartes varlık sorusunu ihmal etmek durumundaydı. Ayrıca
Descartes, mutlak olarak cogito’dan “şüphe edilemezliği” savunarak
söz konusu varolanın varlık anlamına ilişkin soruyu sormaktan bağışık
olduğunu da düşünmüştür.
Descartes sadece böyle bir ihmalle (ve böylece de res cogitans sive
mens sive animus’un ontolojik açıdan tamamıyla belirlenimsiz olmasıyla)
sınırlı kalmamıştır. Descartes, “Meditationes” başlıklı yapıtındaki fundamental
etütlerini, fundamentum inconcussum olarak tayin ettiği varolan
üzerine Ortaçağ ontolojisini tatbik etmek suretiyle yürütmüştür. Burada,
res cogitans ontolojik açıdan ens diye belirlenmiştir. Oysa Ortaçağ ontolojisi
bakımından ens’in varlık anlamı, ens creatum olarak sabitlenmiş
bulunmaktadır. Ens infinitum olan Tanrı, ens increatum'dur. En geniş anlamda,
bir şeylerin vücuda getirilmişliği demek olan yaratılmışlık ise, Es-
kiçağ’m varlık kavramının özsel bir yapı momentidir zaten. Dolayısıyla
felsefenin sözde yeniden başlangıcının [25j, uğursuz bir önyargının yeniden
gövermesinden başka bir şey olmadığı ortaya çıkmaktadır. Ne yazık
ki, bu önyargı üzerine bina edilen daha sonraki felsefeler, “zihin”in
tematik ontolojik analizini varlık sorusunun rehberliğinde yürütme ve
buna koşut olarak da devralman Eskiçağ ontolojisiyle eleştirel bir hesaplaşmaya
girişme işini ihmal etmişlerdir.
Ortaçağ’ı bilen herkes, Descartes’m Ortaçağ Skolastik düşüncesine
“bağımlı” kaldığını ve onun terminolojisini kullandığım hemen görecektir.
Oysa bu “keşfimiz” felsefi açıdan bize hiçbir şey katmaz, eğer Orta­
25