12.05.2013 Views

Diccionario chinanteco de la diáspora del pueblo antiguo de San ...

Diccionario chinanteco de la diáspora del pueblo antiguo de San ...

Diccionario chinanteco de la diáspora del pueblo antiguo de San ...

SHOW MORE
SHOW LESS

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

quianh¹³dsa DICCIONARIO CHINANTECO quiegh¹³<br />

mi³dsø³jéi³ quieg¹? ¿Vas conmigo mañana<br />

a rozar?<br />

4 con Ca¹jmo¹jni hi³ŋiíh¹ quianh¹³ tah¹².<br />

Hice pan con pane<strong>la</strong>.<br />

5 <strong>de</strong> Ca¹pø² ca¹jánh²dsa dsa² di³ tsa¹ca¹hiei¹dsa<br />

dság¹dsa ni³ ta³ quianh¹³ jǿg³<br />

rø². Lo dominaron porque no quiso ir al<br />

municipio <strong>de</strong> buena gana.<br />

6 medio Mi²hlég²dsa jní² dsag³ júh²jni<br />

quianh¹³ hma² cog³. Me está curando <strong>de</strong> <strong>la</strong><br />

tuberculosis por medio <strong>de</strong> inyecciones.<br />

7 por, con Quianh¹³ ŋií³ báh³ jón² ca¹láh¹ ján¹<br />

dsa² tán¹² quianh¹³ ŋií³. Todos los que pelean<br />

con <strong>la</strong> espada también morirán por <strong>la</strong> espada.<br />

8 (tøg² hieih¹²) por Quianh¹³ tøg² hieih¹²<br />

báh³dsa cang² dsa² dsí². Por <strong>la</strong>s narices <strong>la</strong><br />

gente respira.<br />

9 unirse Ma²quianh¹³ jniang³ dsa² héi².<br />

Aquéllos ya se unieron a nosotros.<br />

10 y Dsø¹lén² Juøn¹³ quianh¹³ Pa³ Jø³juøi²<br />

hiá¹. Mañana van Juan y Pablo a Valle Nacional.<br />

quianh¹³dsa s an pos consigo Ca¹ŋie³jni<br />

quianh¹³dsa jmai³ ca¹ŋii³jéi²dsa. Yo me<br />

fui consigo cuando él fue a rozar.<br />

quianh¹³ hi² tiog¹³ adv persistentemente,<br />

a fuerza Quianh¹³ hi² tiog¹³ møa¹²dsa<br />

cog³. Persistentemente pi<strong>de</strong> dinero.<br />

quianh¹³ hi² tiog¹³ hi² jan¹ prep obligatoriamente<br />

Ca¹láh¹ quianh¹³ hi² tiog¹³ hi² jan¹<br />

ca¹jmo¹dsa héh¹ hi² jú¹³jni juøi². Me or<strong>de</strong>naron<br />

que saliera obligatoriamente <strong>de</strong>l <strong>pueblo</strong>.<br />

quianh¹³ hnéng¹ s an pos consigo, contigo<br />

Ca¹ŋie³jni quianh¹³ hnéng¹ jmai³ ca¹ŋii³jéih³hning.<br />

Yo me fui consigo cuando<br />

usted fue a rozar.<br />

quianh¹³ jní² s an pos conmigo Ca¹ŋie³dsa<br />

quianh¹³ jní² jmai³ ca¹ŋii³jei¹jni. El se fue<br />

conmigo cuando fui a rozar.<br />

quiánh² pron (hning²) 1 tuyo, -a, suyo, -a<br />

Quiánh² hning² báh³ lio¹³ ná¹². Los bultos<br />

son tuyos.<br />

2 (hniah¹²) vuestro, -a, suyo, -a Quiánh²<br />

hniah¹² báh³ lio¹³ ná¹². Los bultos son<br />

vuestros.<br />

quianh³ vt an <strong>de</strong> estado 1 acompañar Ca¹lø¹uai¹²<br />

tai¹jni ca¹cën²jni, ca¹ja¹jián¹³ dsa²<br />

mi³quianh³jni. Me atrasé porque me <strong>la</strong>stimé<br />

el pie y los que me acompañaban se me<br />

a<strong>de</strong><strong>la</strong>ntaron.<br />

2 con Ca¹ŋii³niang¹³ jnieh³ Jø³juøi²<br />

287<br />

quianh³ dsa² jenh²jni quianh¹³. Me fui a<br />

Valle Nacional con mis amigos.<br />

‣dsa² quianh³ miembro, socio, compañero,<br />

compañera Lán¹²dsa dsa² quianh³ dsa²<br />

tiogh³ guøh¹², hiúg³dsa tián², jmo¹²dsa<br />

ca¹láh¹ jǿ¹ ta³ quiah¹² guøh¹². Es miembro<br />

<strong>de</strong> <strong>la</strong> congregación; siempre está presente y<br />

toma parte en todos los trabajos <strong>de</strong> <strong>la</strong> iglesia.<br />

1quie¹² comemos (tiempo presente) Véase<br />

gǿah¹² comer<br />

2quie¹² acostado Véase rø²quie¹² estar acostado<br />

quie¹³ comeremos, etc. Véase gǿah¹² comer<br />

quieg¹ pron 1 <strong>de</strong> Ca¹ŋii¹lén²dsa dsi¹³ coh¹³<br />

quieg¹jni. Vinieron <strong>de</strong>trás <strong>de</strong> mí.<br />

2 a ¿Hein² na²téng² cang³ na²tǿ² quieg¹<br />

jní²? ¿Quién tiró <strong>la</strong> piedra que me tocó a mí?<br />

3 mío, -a Ta¹ láh¹ cah³ hniú¹² quieg¹ tsih¹²<br />

hniu³ roh¹²jni. La casa <strong>de</strong> mi hermano está<br />

<strong>de</strong>trás <strong>de</strong> <strong>la</strong> mía.<br />

1quiég¹ pondrá, etc. Véase quieg² poner<br />

2quiég¹ se acostará, etc. Véase quieg² acostarse<br />

3quiég¹ quemará Véase cøg² quemar<br />

1quieg² vt sing {A51b EC; 1ª pers sing pres: co¹²; 2ª<br />

pers pres: cøg²} 1 poner, acostar Ca¹quieg²dsa<br />

hma². Puso el palo.<br />

2 colocar Ca¹quieg²dsa si² ni³ jein³. Colocó<br />

el libro sobre el entrepaño.<br />

2quieg² vi an sing {A51f A; 1ª pers sing pres: tsán²;<br />

1ª pers pl pres: chian¹²} acostarse Güen²dsa ni³<br />

jein³ ho¹ ju³ quieg²dsa na³ ca¹hóh¹-dsa.<br />

Se duerme en <strong>la</strong> cama o se acuesta<br />

cuando se cansa.<br />

quieg² dsog¹³ vi an empeñar Ca¹ŋii³quio¹<br />

jni dsog¹³. Lo fui a empeñar.<br />

quieg² héh¹ vt medir Chian² dsa² quieg²<br />

héh¹ quiah¹² lø² jah¹² jmai³ ja³ jmo¹²dsa<br />

hniú¹². Hay gente que mi<strong>de</strong> con codo <strong>de</strong><br />

puño cuando construye una casa.<br />

quieg² juu¹² vt abrir brecha Quieg²dsa<br />

juu¹², jmo¹²dsa léi¹³ ja³ jai¹dsa dsieg². Se<br />

abre una brecha para marcar don<strong>de</strong> se va a<br />

rozar.<br />

quiég² cocerá Véase cǿg² cocer<br />

quieg³ Véase chi³quieg³ cocuyo Ŋii²nio³<br />

chi³quieg³ ja³ neng², jmo¹²jah si². El<br />

cocuyo anda por <strong>la</strong> noche dando su luz.<br />

quiég³ pondré, etc. Véase quieg² poner<br />

quiegh¹² comemos (tiempo presente) Véase<br />

cøgh² comer<br />

quiegh¹³ comeremos, etc. Véase cøgh² comer

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!