Diccionario machiguenga-castellano {ISO: mcb]

itse go ki shi ta ke 145 itsi na ne ta ga ke ri
cola bifurcada de él.
• Se aplica este tér mi no a las colas bifurcadas de,
p.ej., las golondrinas ma tsi pan ko, tso ri ti y sheshegirikiti.
V. otse go, íri shi.
itse go ki shi ta ke V. tse go ki shi ta gan tsi.
itsé gon to V. tse gón ton tsi.
itse gon to re V. tse gon to rin tsi.
itse go ren ka ko ta ke V. tse go ren ka ko ta gan tsi.
itsé gu na V. tse gú nan tsi.
itse gu na ta ka V. tse gu na ta gan tsi.
itse gu na ta ke ri V. tse gu na ta gan tsi.
itsei inan.pos. su aguijón (p.ej. de avispa, abeja, alacrán);
su cuerno; su
punta aguda (p.ej. de la
luna octante).
V. otsei, tsei ta gan tsi.
itséi ki V. tséi kin tsi.
itsei ta ke V. tsei ta gan tsi.
itse kin ka ke ro V. tse kin kagan
tsi.
itsei ka shi ri
itse kin ka ko ta ke ri V. tse kin ka ko ta gan tsi.
itsém po ki V. tsem pó kin tsi.
itsén ki ro V. tsen kí ron tsi.
itsenkiroshiteki V. tsen ki ron tsí shi te.
itsen ki ta ke ro V. tsen ki ta gan tsi.
itsen ko V. tsén ko tsi.
itsen koa ta ka V. tsen koa ta gan tsi.
itsen koa ta ke ro V. tsen koa ta gan tsi.
itsen ko gia ta ke ro V. tsen ko gia ta gan tsi.
itsen ko ta ka V. tsen ko ta gan tsi.
itsen ko ta ke ri V. tsen ko ta gan tsi.
itsen te V. tsén te tsi.
itsen te ta ga ke ri V. tsen te ta ga gan tsi.
itsen te ta ke V. tsen te ta gan tsi.
itse ra V. tsé ra tsi.
itse re go V. tse ré gon tsi.
itse ria ta ka V. tsu ria ta gan tsi.
itsian taa ta ke ro V. tsian taa ta gan tsi.
itsian ta ke ro V. tsian ta gan tsi.
itsian ta ko ta ke ri V. tsian ta ko ta gan tsi.
itsien ka ta ke V. tsien ka ta gan tsi.
itsi gaa ta ke V. tsi gaa ta gan tsi.
itsi gaa ta ke ri V. tsi gaa ta gan tsi.
itsí ga re V. tsi gá rin tsi.
itsi ga ta ke V. tsi ga ta gan tsi.
itsi ga ta ke ri V. tsi ga ta gan tsi.
itsi ga tsa re V. tsi ga tsa rin tsi.
itsi ga tsa ta ke V. tsi ga tsa ta gan tsi.
itsi gem pi ta re ta ke V. tsi gem pi ta re ta gan tsi.
itsi gem pi ta ta ke ri V. tsi gem pi ta ta gan tsi.
itsi ge ta V. tsi gé tan tsi.
itsígeta inan.pos. las branquias o agallas de él (de pez,
pescado).
V. shi ma.
itsigetápini sé go ri inan. esp. de hierbita.
• Se usan las hojas pa ra lavarse las manos y coger
peces sunca.
V. ki va koa ta gan tsi.
itsi gon ta rea ke ri V. tsi gon ta rea gan tsi.
itsi gon ta ren ka ka V. tsi gon ta ren ka gan tsi.
itsi gon ta ta ka V. tsi gon ta ta gan tsi.
itsigurite ka ma tsí ri ni m. esp. de chicharra nocturna
de color gris moteado (lit. la chicharra del muerto).
V. tsi gu ri, ka ma tsí ri ni.
itsi kaa ta ke ro V. tsi kaa ta gan tsi.
itsi ko inan.pos. su pico encorvado (de un loro).
V. otsi ko.
itsi koan ka ke V. tsi koan ka gan tsi.
itsi koi ta ke ro V. tsi koi ta gan tsi.
itsi ko ta ke ro V. tsi ko ta gan tsi.
itsi ko ta ko ta ke ri V. tsi ko ta ko ta gan tsi.
itsi kyaa ta ke V. tsi kyaa ta gan tsi.
itsi kyaen ka ta ke V. tsi kyaen ka ta gan tsi.
itsi kya ta ga ke ri V. tsi kya ta ga gan tsi.
itsi kya ta ke V. tsi kya ta gan tsi.
itsi ma V. tsi tsi.
itsi maa ke ri V. tsi maa gan tsi.
itsi máen ka V. tsi máen kan tsi.
itsi mam pe ga ka V. tsi mam pe ga gan tsi.
itsi man ka ke V. tsi man ka gan tsi.
itsi ma taen ka ta ke V. tsi ma taen ka ta gan tsi.
itsi ma ta ke V. tsi ma ta gan tsi.
itsí ma te V. tsi tsi.
itsi ma ven ta ka V. tsi ma ven ta gan tsi.
itsi ma ven ta ka ro V. tsi ma ven ta gan tsi.
itsi ma vio ki se ta ke ro V. tsi ma vio ki se ta gan tsi.
itsi me tei ta ke V. tsi me tei ta gan tsi.
itsí mi ne inan.pos. la colpa de él.
• Se usa este tér mi no pa ra referirse a un lugar donde
los animales de la selva se bañan, toman agua y
comen los minerales que se encuentran allí (p.ej.
partes suaves y salitrosas de las peñas; manantiales o
lugares lodosos y generalmente salitrosos).
V. otsí mi ne, tsi mi ta gan tsi, ké ma ri.
itsi mi ta ke ro V. tsi mi ta gan tsi.
itsim po ka ka V. tsim po ka gan tsi.
itsim po ka ke ri V. tsim po ka gan tsi.
itsim po ka ke ro V. tsim po ka gan tsi.
itsí nai V. tsi náin tsi.
itsi nam pia ta ke ro V. tsi nam pia ta gan tsi.
itsi nam pi ta ka ri V. tsi nam pi ta gan tsi.
itsi na ne ta ga ke ri V. tsi na ne ta ga gan tsi.