07.05.2013 Views

Diccionario machiguenga-castellano {ISO: mcb]

Diccionario machiguenga-castellano {ISO: mcb]

Diccionario machiguenga-castellano {ISO: mcb]

SHOW MORE
SHOW LESS

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

yaa ga ke ri 589 ya ga tsaa ko ta ke ri<br />

yaa ga ke ri V. agan ta gan tsi.<br />

yaa ga ta ke V. aga ta gan tsi.<br />

yaa mo kai ta ke V. amo kai ta gan tsi.<br />

yaa mo ka ko ta ke V. amo ka ko ta gan tsi.<br />

yáa ro, ya ro m. esp. de mantis religiosa o santateresa.<br />

Pa shi tsae ri ra yaa ro,<br />

in ta son ka ko ta kem pi<br />

iri shon ka kem pi, ova shi<br />

pi shon ka shi ta na kem paro<br />

pii ta ne. Ario kya<br />

pi gi to tae sa vi, ario kya<br />

pin ta sa gii tae pi gi to ku.<br />

Si remedas el sonido de<br />

la mantis religiosa, te va<br />

yaa ro<br />

a soplar y vas a comenzar a querer tener relaciones<br />

sexuales con miembros de tu familia. Además vas a<br />

tener la cabeza hacia abajo y las piernas en tu<br />

cabeza.<br />

▲ Se afirma que esta especie de mantis religiosa produce un sonido<br />

al cual se refieren como que está tocando su violín pe gom pirin<br />

tsi; también se dice que hace lindos dibujos en las hojas de los<br />

árboles (itsirinkashitakerora oshi in cha to shi o isan ke na van take<br />

ro) por que hay lindos e interesantes diseños en las hojas donde<br />

se le encuentra.<br />

yaa ro ven ki ki inan. esp. de juncia (reg. piripiri; lit.<br />

piripiri pa ra mantis religiosa).<br />

♦ Tradicionalmente se masticaban los rizomas y se los escupían al<br />

aire pa ra hacer huir a las mantis religiosas cuando se las escuchaban<br />

cerca.<br />

V. yáa ro, ivén ki ki.<br />

ya cho mia ta ke ro V. cho mia ta gan tsi.<br />

ya cho mi ga ka V. cho mi ga gan tsi.<br />

ya cho mi ga ke ro V. cho mi ga gan tsi.<br />

ya cho mi te ga ta ke ro V. cho mi te ga ta gan tsi.<br />

ya cho mi tse ra ta ka V. cho mi tse ra ta gan tsi.<br />

ya cho mi va ko ta ka V. cho mi va ko ta gan tsi.<br />

ya gaa ta ke ro V. gaa ta gan tsi.<br />

ya gaa ti ri V. gaa ta gan tsi.<br />

ya ga cha kia ke ro V. ga cha kia gan tsi.<br />

ya gaen ka ta ke ri V. gaen ka ta gan tsi.<br />

ya ga gan tsi {yo ya ga ke ro} vt. meter o poner (p.ej. en<br />

una bolsa, una canoa, un envase). Im po opa ke na<br />

ogo ri te pa gi ro, no ya ga ke ro no tseo ki te ku no sha teka<br />

ke ro. Entonces mi tía me dio sus camotes, los metí<br />

en mi bolsa de malla y la llené.<br />

|| {yo ya ga ka} vr. meterse; estar o haber estado<br />

metido/a. Im po gi ni oga ri ina oa ve ta ka oaa ku<br />

agaa te ro me ra ogo vi te pi to tsi ku, kan tan ki cha mame<br />

ri oya gaem pa ra, tya ni ri ka ga na ke ro. Entonces<br />

mi mamá fue al río a recoger su olla (que había dejado)<br />

en la canoa; pero ya no había nin gu na olla (lit.<br />

metida), (y no se sabe) quién se la habrá llevado.<br />

ya ga ka raa ke ro V. ga ka raa gan tsi.<br />

ya ga ke ro V. ga gan tsi.<br />

Y y<br />

ya ga ko ta gan tsi {yo ya ga ko ta ke ro} vt. meter o poner<br />

algo que está en un recipiente en otro. —‍‍‍¿Oga ri pimam<br />

pe tsa te? —‍‍‍Aityo no ya ga ko ta ke ro pi to tsi ku.<br />

—‍‍‍¿Tu hilo? —‍‍‍Ya lo he puesto en la canoa.<br />

|| {yo ya ga ko ta ka} vr. estar metido/a o puesto/a en<br />

un recipiente (algo que ya está en otro recipiente).<br />

No shin to, pia te ga ko tu te ro se ka tsi ai tyo oya ga kota<br />

ka pi to tsi ku. Hijita, anda trae la yuca (que está en<br />

la olla) ahí en la canoa.<br />

V. ya ga gan tsi; -ako 4.8.1.1.<br />

ya ga ko ta ke ri V. ga ko tan ta gan tsi.<br />

ya ga maa ka V. ga maa gan tsi.<br />

ya ga maa ka ri V. ga maa gan tsi.<br />

ya ga maa ko ta ka ri V. ga maa ko ta gan tsi.<br />

ya ga maa ven ta ka V. ga maa ven ta gan tsi.<br />

ya ga maa ven ta ka ri V. ga maa ven ta gan tsi.<br />

ya ga me nia ke ro V. ga me nia gan tsi.<br />

ya ga mii ka ka V. ga mii ka gan tsi.<br />

ya gam po gi tea ke ri V. gam po gi tea gan tsi.<br />

ya ga pi tsa ta ke ri V. ga pi tsa ta gan tsi.<br />

ya ga raa ke ro V. ga raa gan tsi.<br />

ya ga sam pea ka V. ga sam pea gan tsi.<br />

ya ga sa noa ka V. ga sa noa gan tsi.<br />

ya ga se ka tan ta ke V. ga se ka tan ta gan tsi.<br />

ya ga se ta ke ro V. ga se ta gan tsi.<br />

ya ga su ren ta ke ri V. ga su ren ta gan tsi.<br />

ya ga shin to ta ke ri V. ga shin to ta gan tsi.<br />

yagashintotírira V. ga shin to ta gan tsi.<br />

ya ga shi ta ka ri V. ga shi tan ta gan tsi.<br />

ya ga shi ta ke ri V. ga shi ta gan tsi.<br />

ya ga shi ven ta ka V. ga shi ven ta gan tsi.<br />

ya ga ta ka V. ga ta gan tsi.<br />

ya ga ta ke V. ga ta gan tsi.<br />

ya ga ta ke ro V. ga ta gan tsi.<br />

ya ga ta ko ta ke V. ga ta ko ta gan tsi.<br />

ya ga ta pia ke ro V. ga ta pia gan tsi.<br />

ya ga ta van kia ka V. ga ta van kia gan tsi.<br />

ya ga ta voa ke ro V. ga ta voa gan tsi.<br />

ya ga tea ta ke V. ga tea ta gan tsi.<br />

ya ga tea ta ke ro V. ga tea ta gan tsi.<br />

ya ga te ta ke ro V. ga te ta gan tsi.<br />

ya ga ti kaa ta ke ro V. ga ti kaa ta gan tsi.<br />

ya ga ti ka ke ri V. ga ti ka gan tsi.<br />

ya ga ti ka ko ta ke ri V. ga ti ka ko ta gan tsi.<br />

ya ga ti kam po gi tea ke ro V. ga ti kam po gi tea gan tsi.<br />

ya ga ti kam po gi te ta ke ro V. ga ti kam po gi tea gan tsi.<br />

ya ga ti ti ta ko va ge ta ka V. ga ti ti ta ko va ge ta gan tsi.<br />

ya ga ti ti va ge ta ke V. ga ti ti va ge ta gan tsi.<br />

ya ga tsaa ko ta ke ri V. ga tsaa ko ta gan tsi.

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!