t. II (PL 64)

221 IN CATEGOKIAS ABISTOTELIS LIB. II. 222qnalitate poni habitus quod ex eo quales homines \ admodum in contrariis dictum est. Ouoniam qusenuncupentur,habentesenimdicimusaliquosrei ha cunque secundum ea dicuntur quae contraria nonrecipiunt, insa quoque contrariis carent.In hocverocum secundum quantitatem dicatur asquale etina;-quale,suscipit et magis etminus.niciturenim magisbitus retinentes.Virtus quoque qualilas est idcircoquodexeoboni hominesdicunturetsecundumillamqualitatem.id est bonitatem,quales homines.id estbonos homines nuncupamus; similiterautem etvitium.Ipsequoque habitus ad aliam prsdicationemdictusfititerum relaiivus:quodenimhabitushabilisrei habitus est,adaliquidest; etquod alicujusvirtusest.ad aliquid virtus est,etquodalicujus vitiumcst,ad aliquid quoqueipsum est.Ergo nihil impedit easdemres ad aliud atque aliud versasdiversae praedicationisubstitui.Ipsum vero ad aliquid praeterullumaliud praedicamentum intelligere non possumus,utpatrem et filium, dominum et servum secundumsubstantiam consideramus.Nam et quidominusetjpquale et minus aequale.Eodem modo et simile,magissimile et minus simile dicitur.Sed si forte quisdicat:curcunaquantitatissitdioiaequaleetinffiquale,etquantitasmagisatqueminusnonsuscipiat,aequaleet inaequale et intensione crescat et remissione minuatur?Dicendum est quoniam quemadmodum substantiaipsa per se in eo quod substantia est non estproprium,ipsi tamen proprium est contraria possesuscipere,ita etin quantitate consideratur.propriumenim est, non hoc ipsum cujus est proprium, sedquaedam alia extrinsecus qualitaspassioque.Passioqui servus est, substantia est. Duplum et triplum ° enim qualitatis est, et qusdam qualitas aequale etsecundum quantitatem,haecenim in quantitate con-Bistunl,scienliaveroetinscientiasecundumqualitatem.Secundum enim has quales dicimur, scientesscilicet atque inscii.Quocirca quoniam praeter aliudpraedicaraentum per se relativa nullus intelliget,secundumea praedicamenta de quibus intelligitur relatio,secundumeadiciturcontrariapossesusoipere:inaequale dici potest : quod quoniam non est idempropriumquode3tilludcujusestproprium,etaequalevel inisquale dici, non esl quantitas cujus est proprium,sed qusdam qualitas et passio quantitatis.Hsec'autera dicitur ad aliquid,ipsum enim quod estalteriusdicitur,aequaleenimaequali fequaledicimus,et similiter simile similis simile. Sed non capiuntut Socrales ipsequidemsubstantiaest,sed substantiacontrarium non recipit. Pater vero atque filiusomnia relativa raagis et minus.NuUus enim potestdiceremagisetminusduplumessealiquid: namsivesecundum substantiam prsdicatur, non est enim denariusadquinariumcnraparetur,sivequaternariuspateratque filiusnisiin substantiasit.Quocircaquoniamsecundum substantiam dicitur, contrarietatecaret.Rursusduplumveldimidium secundum quantitatemdicitur,quantitas vero contrarianon haberead binarium,a;queuterque duplus est.sque uterquemfidietas. Qualitas quoque recipit magis et minus,dicimus enim magis album etminus album.Quarequoniaranequeomnirelationinequesoliinest suscimonstrataest;igiturnecduplumatquedirridiurncon-C pere magis et rainus, et per qualitatem relatiotrariis pugnat.Qualitas vero recipit contrarietatem;bonum enim et malum secundum qualitatem opponuntur,bonumigitur et malum contrariis non carent.Igitur secundum quae praedicamenta relativadicuntur, si illa suscipiunt contraria,et relatio suscipit.Sin vero illa prius repudiant contrarietatem,suscipitet magiset minus,relationis proprium nonest suscipere magis et minus.Omnia aulem relaliva ad converteniia dicuntur, utservus domini, et dominus servi dominus, et duplumdimidii duplum,et dimidium dupli dimiMum,ctmajusminore majus,et minus majore minus, similUer autemnec illud ad aliquid quod secundum ea dicitur ulla et in aliis. Sed cusu aliquoties dijferunt secundum loculionem,utscientiaUnquam contrarietate dividitur.Quare habere contrariascibilis rei scientia dicitur,etsci-relationispropnumnon est,Dam nequeinsolarelatione est (habet enim hoc quoque qualitas),necin omnibus ad aliquid considerari potest.Quae enimeecundum talia praedicamenta dicunturad aliquidbile scientia scibile,et sensus sensibilis sensus,ei sensibilesensu sensibile.Clara hasc est proponentiset non involuta sententia.Dicitenim omnia relativa ad convertentia dici,quod ipse propriis patefecit exemplis.Omne ehim adquae nonrecipiunt contrarietatem,utsecundumsubstantiampater et filius,vel secundum quantitatemaliquid ita ad aliud pr8ed!catur,utillud ad quod praeduplumetmedium.intalibusrelativiscontrarianulloq jicatur videatur posse converti,et hoc est quod ait:In praedicationeconvertipossit.Sednecomniadicunmodoreperiuntur.Quod vero neque solinequeomnibus inest, hoc proprium non est ; non est igiturproprium relationis babere contraria.Videnlur autem magis et minus relativa susdpere:simile enim et dissimile magis et minus dicilur, etsequale et inxquale magis et minus dicitur,cum utrumquesitrelativum,simite enim aiicui simile dicilur,etinsequale alicui imequale. Non autem omnia relativasuscipiunt magis et minus, duplex enim nonmagis et minus, duplex, nec talium ullum.diciturQuaeriturnuncanrelationissitpropriumsusciperemagiSetminufl; sed in hooilla ratio servatur,quem-Omnia relativa ad convertentia dicuntur. Convertiautem est,ut si prima res dicitur ad secundam,secundarursus dicaturad primam.Ponatur enim primuspater,secundus filius,et dicatur hoc modo,paterfllii pater est ; id rursusconverti potest,ut priusponamus filium,et talis sit pradicatio.fitius patrisfilius.Ergo paterad talem rlicitur,id est ad filium quiconvertitur: et filius qui dioitur ad patrrm,ad talemrem dicitur,quae ipsa quoque convertitur,ut de filiopraedicelur.Omniaque relativa hoc raodo sunt,omneenimrelativumadtalealiquidprffidicaturquodipsum