t. II (PL 64)

Iil7 IN TOPICA CICBRONIS COMMBNTAEIA. LIB. IV. 1118mensamico potentiori fundum mancipet, utei cum A.tempus quod suspeclumesl prteterieritreddat ; hffioraancipatio fiduciarianominatur, idcirco quodrestituendiildes interponitur.HiDcsirailitudinis collectioneplurimum Socrates esse usus dicitur, ut inPlatonis aliorumque ejus sectatorum voluminibusinvenitur.Quoties vero una res uni rei per simililudinemcomparatur.hocmodocolligiturargumentum.Regendoruin finium arbitri essedicuntur,quifinalialitigiadiscernunt,ut si fuerit de Qnibusorta contentio,eorum dirimaturarhitrio.Sed fines in agrorumtantum limitibusesse dicuntur,arbitri autemflniunjregendorum in civitate esse non possunt. Item aroeriaquam in agris tantura dici solet, ubi si ex aliquolocoaquapluvia colligatur, et defluens in cam-aut Cfeteris praedicamentis. Quod si ita est, et ani-quippc res autsubstantia esdemsunt, aut qualitate,pos vioini pascua frugesve corrumpat, arbitri ar- -n mus intelligere hoo idem in pluribus prasdicamentiscendffi aquffi amagistratibus statuebantur. Quaeritur potest.Sed cum hoc ipsum idem in prsdicamentisergoaninurbearcendaeaquasarbitriurrpossimusadi-notat, eodem modoineisdera praedicamcntis quodgere.Et argumenlura capiturex similitudine. Si regendorumflnium,quia solius agrisunt,in urbe arbitrumadigere non possis,ne aquae quidem arcend»,quia solorura esse videturagrorum, inurbearbitrutnpossis adigere.Hicigituruna res uni rei similitudineconjunctaest.Ex eodem etiam sirailitudinis loco illasumiCicero proponit quE vocantur exerapla, velutiCrassus in causa Curiana,qu8e fuit hujusmodi; Quidaraproegnantem uxorem relinquensscripsit haeredemposthumum,eique alium substituit secundum,quiCurius vocabatur,eaconditione,ut siposthumus,qui intra meiises docem proximos nasceretur, antemoreretur quam in suam tutelam pervenisset, idem panteobiret diera.quam testamentura jurefacere posset,secundushaeressucoederet ;quod si ad id terapuspervenisset quo,jam homo judicio in suam tutelamreceptus, jure civili instituto possethsrededefungi.secundushaeres, id estCurius, non succederetquae vocatur substituto pupiliaris: quBesitura estan valeret ita instiluta ratio. Crassus, igitur multaprotulit exempla, quihus ita institutis haeres obtinuissehaereditalem.quae exemplorum commemoratiojudices movit Dioit etiam ipsos quoque jurisconsultosuti saepius exemplis,veluti cum flngitur,id estimaginalur,propositio, ut oasus de quo agitur persirailitudineai intelligalur, hoc modo : Si qiiis enimjurisperitus adjiciat id quod non jure contractumest nullius esse momenti, adhibcatque exemplumtale,velut si quis rem non mancipi mancipaverit, "num idcirco aut rem alienavit, aut se reo facto potuitobligasse? minime,quodenim non jure contractumest nil retinet flrmitatis. Et alia hujusmodiapud jurisperitos inveniuntur, in quibus oratoresmaxime valent.quibusetiam in tantum flngere licet.uteorumoralioneetiam mortui ssepe ab inferisexcitentur,quod Tullius inea faoitoratione qua Gceliuradefendit.Sedlatior,inquit,est illorura campus,id est oratorum, quibusspatiari ac devagari licet .'nec idcirco minus ceeteris quoque facultatibussimilitudinesprosunt, quoniam eadem argumenlamaximis miniraisque causis conveniunt; quo fit utlociquoqueargumeotorumdiversarumartiumquaestionibusacoomodentur.Seciuiiur simililudinem dif]erentia,res niaxime con-Iraria superiori,sed est ejusdem facuHatis dissimite etsimile invenire ; ejus generis hsec sunt : Non quemadmodumguod mulieri deheas recte ipsi mulieri sine tutoreauclore sotvas, ita quod pupitlo aut pupiltss debeasrede possis eodem modo sotvere.Ejusdem facultatis est similitudines diiTerentiasquecognoscere; qui enim scit quid sit idem, nossepoterit quidsitdiversum.Omnisverosimilitudoidemaliquid esse constiluit, quod enim idem estsecundumquulitatem, id siraile esse neoesse est. Omnisdiversum est intuetur;sed simile idem est, differentiavero diversum.Jdem igituranimus eademqueintelligentiaeimilitudinemdiCferentiaraquecognoscit.DiiTerentiarum vero multae sunt species, aliae quippesunt substantiales, ut homini rationale, aliae nonsuhstantialeSjSed inseparabiles.ut nigrum ^lhiopiatque corvo; aliae vero mobiles neque constantes, utsedere, stare, et hujuscemodi caeteras quibus etaliis hominibus et a nobis ipsis saepe distamus.Itemdifferentise aliaealiquomodo sunt generum divisibiles^alisealiquo modo specierum constitutivae; sed sia constitutivis argumentum dueatur, velut a genereducitur.Nam sicut genus continet speciem,ita differentiaecontinent species. Sane si differentiiB constitutivasutgeneraintelligentur,fidesab his ad ea aptabiturqu» constituunt. Haecenim talium differentiarumveluti form£B quaedamsunt. Sinverosint divisibiles.siquidemadea probanda,idestgenera,quaBdividunt, earum duciturfides,'aforma argumentumfieri videtur, nara tales differentiae eorum quae dividunlurformae quaedam sunt.Quod si ad ea probandareferuntur quae in contrariam partem genus dividunt,tunc proprie a differentia fieri argumentumvidetur.quia conlrariae veluti differentiae coraparantur.Quodvero ad exeraplum attinet Tullii hujusmodiest : Mulieres antiquitus perpetua tutela tenebantur.pupilliitem sub tutoribus agunt; sed mulieribussiquiddebitumfuisset.sinetutoris auctoritatepoteratsolvi,pupillis vero minime.Ergo si quaeraturanidquoddebeaturpupillocuilibet,renuentctutorB,possitexsolvi,adifferentiasumiturargumentum,sic:Non sicut mulieri sine tutoris auctoritate debitumpossis exsolvere.eodem moLio,nisiauctoritas tutorisaccesserit,pupillo solvere quod debeas possis ; illaeenim perpetua tutela,etiam provectajamaetate, continentur,illorum tutelae certus annorum numeruslerminum facit; atqueidcirco solvi pupillo sine auctoritatenonpoterit.Differt enim personamulierumapersona pupillorum,vel ineoquod pupilli nonperpetuaregunturtutela,mulieresveroperpelua;vel quodpupillusnullumsuoereimaiHnistrandeeutilitatisjudi-ab