t. II (PL 64)

479 AN. MANL. SEV. BOBTIIsam. Et qitpecunque in singulanbiis sunt,ut esl Socratesalbusest, non esl Socrates albus.InillisenimquaecontradictoriaBSuntuniversalibusuniversaliler praedicatis, in his verutn seraper falsumquedividitur ; contradictoriaB autem sunt unversalis afQrmationis particularis negatio, et unversulis negationis parlicularis affirmatio.In his igtur unasempervera, altera semper falsa. Atquehocest quod ait: Qucecunqueigiturcontradictionessuntuniversaliumuniversaliter.ElhicdistiDguenduiriest,utintelligatursic.quaecunqueigitur contradictionessunt universalium propositionumuniversaliter propositarum,necesse eatalteraro veramesse, alteramfalsam. Et in his pritnum dividitur veritas falsitasque,quoesibietquantitateetqualitateoppositae sunt,qualitatequodilla negatioest, illa affirmatio; quantitatequod illauniversalis, illaparticularis est.Secundoautem modo in iis qua? sunt singularia, sinullae argumentorum nebulse sint, verilas falsitasquedividitur,ut in eo quod est Socrates albus eat, Socratesalbusnon est; una enimvera est, alterafalsaest, si (ut dictum est) nulla ambiguitas aequivocationisimpediat.Propositiones eas quae in universalibas non universaliterproferuntur, non semperveras esse, velf^lsas conatur ostendere, hoc autem per contrariamonstrat. Ea enim propositio quse est homo albusest, et hujus negatio quae est homo albus non est,hoc modo ostendunturverum et falsum inter se interdumnon posse dividere.Nam si verum est ut hsedciae afflrmationes, esl homo albus et est homo niger,utraeque uno tempore verae sint.verum est quoqueaffirmationemindefinitam et indeflnitam negaiionemutrasque veras aliquoties inveniri. Nam siverum est quoniam esthomo albus, verum itidemest quoniam est homo niger : nam cum (>allus sitcandidus,yEthiopsnigerrimusinvenitursimuI.Ergoverum est dicere quoniam est homo albus et esthomo niger: sed qui niger estalbusnon est; simulergo verum est dicere quoniam est homo albus, etnon esl homo albus. Idem quoquede probo elturpi,Nam si verum estdicere quoniam esthomo probus,si quis hoc de philosopho dicat, et rursus quoniamest horao turpis verum est si quis hoc deSylla diceret,verum esset utrumque, et quoniam est homoprobus, et esthomo turpis; sedqui turpisest,probusnonest. Simul igitur verumest dicere quoniamest homo probus,etnon est homo probus. Sed videbiturfortasse aliquid sibi dixisse contrarium et difficiliorprocedat ostensio quae perhujusmodi exem-BA pla proponatur quae contrariaesse videaotur.Albusenim et niger, probus et turpis contraria sunt, etfortasse dubitet quidam utrum uno temporecontrariahaecin aliquibus valeant reperiri. Sed adjecitexempIumaIiud,quodcumcontrarianonsint,tamenex eo sicut in contrariis quoque negatio procreatur:ut si quis dicat, est homo probus, et alius dicat,fithomo probus,si quis vel alio docente, vel seipsucorrigentealiqua disoiplina rationis eniteat. Nihil ergocontrarium habet esse probum, et fieri probum; nequeenim ita contrarium est, ut esse hominem probum,et esse hominem turpem. Qiiaresi nihil contrariumhabet, dubiumnonest quinsimul esse possint.Sedquod fitinondum est adhuc cum fitquarenondum est probus qui fit probus. Sed verum estdicere cum eo quod est : est homo probus,quoniamfit homo probus; sed qui fit probus homo, non estprobus homo.Verum est igitur dicere simul quoniamesthomo probus, et non estiiomo probus,licetnon invalida exempla sintposita de contrariis.Nihil enim prohibetuno tempore conlraria aliis atquealiisinessesubjectisrquocircaconstatindefinitasper id quod in exempiis supra posuit simul aliquo-Qusecunque autem universalium nonuniversaliter,nonhsec quidem semper vera esl, illa vero falsa.Simulenim verumest dicere quoniamesl homo albus,etnon esthomo albus,et esihomof)robus;elnonest homoprobus.Sienimturpisest,nonprobus est,etsifit aliquid,etiatnnumnon est. Videbitur autem subito inconreniens esse,ties veras videri, et non semper inter severumfalsumquepartiri.Quod vero ait: videbiturautem subitoinconveniensesse,idcircoquoniamvidetursigr-ificarenonestalbus homo,simuletiam quoniamnemohomo albus est, hujusmodi est. Dixit enim propositionemaffirmationis.eamquae dicitest homo albus,idcirco quoniamvidetur significarenonesl homo albus, veram posse esse cum ea quas dicit non est homosimul etiam quoniam nemo homo est albus. Hoc aulem p albus. Nunc hoc notat : Videtur, inquit, aliquotiesneque idem significat, neque simul necessario.inconveniens esse, etincongruum dicere eam qu»dicit est homo albus et eam qus est non est homoalbus simul veras esse posse, idcirco quod ea quaeest nonesthomoalbusemittilimaginationemquamdamquod significet quoniamnullushomoalbus est.Videtur enim negatio hujusmodi quoe est, non esthomo albus,ilIudquoquesigniflcare simulquoniamnullus homo albus est: ut si quis dixerit, non esthomo albus,hoc eum dixisse piitandum sit quoniamnullus homo albus est. Hoc autem,inquit,id esl.nonest homo albus, et rursus nuUus homo albus est,nequeidem significant, neque semper simul sunt.Nam qui dicit nullus homo albus est, universalemdeterminans negationem, de universalitate proponit.Qui vero dicit, non est homo albus, non om-D nino de tola universalitate negal, sed eitantum sufficitde particularitale negasse; atque ea qu« estnullus bomo albus est, si unus homoalbus fuerit,falsa est. Ea vero quae dicit non est homo albus,siunus homo albus non fuerit, vera est; quare nonsignificat idem. Dico autem quoniam nec omninoquotiescunque dictum fueritquoniam non esthomoalbus,moxslgnificatquoniamnullusesthomoalbus.Nam cum dico nullus horao albus est, h«c eademsignificat quoniam non esthomo albus.Universalisenim intra secontinetindefinitam.Cum autem diuimusnon est homo albus, non omnino signiflcatquoniam nullus homo albus est,indeflnita enim non