t. II (PL 64)

487 AN. MANL. SEV. BOETIIconjuDgitur.QuarehujusraodipropQsitiomultasignificat.SedA. bunt, si quis negetFranci Gothos non superabunt,haec hactenus.Nunc autem determinat haecquae de propositionibus supra jam dixerat, noQ deomni tempore.sed de solis tantum praeterito et praesenti,quemadinodumseinveritateetfalsitatebabenldisseruisse.ln futuris vero non idem est, qualeVdeuna quidem veraest altera falsa.Sed quae vera qu»falsa sit,ante exitum nuilus agn03cit,atque hoc estquod ait : In his ergo quae sunt et quaa facla sunt,necesse est affirmationem vel negationem veram velfalsam esse ; inuniversalibus quidem universaliterpraesonti et praeterito in propositionejudicium, id-semper hanc quidem veram,illam vero falsam; etin his quse sunt singularia,quem3dmodum dictumcirco quia jam vel cum contingit,vel cum est,definitaveritas et falsitas in propositionibus invenitur, utcum dico,Brutus consulatum primus institint subregeTarquinio, dicat alius. Brutus consulatum nonprimus instituitsub rege Tarquinio : hic una voraest,una falsa, etiam affirmatio deQnite vera est, definitefalsa negatio.Rursus inpraesenticum dicimus,vernum tempus est, vernum tempus non est, si hocverno temporedictum sit, affirmatio veraestetdefinitevera, negatio falsa estet definite falsa. Quodsi hoc autumno dictum sit, definite falsa afflrmatio,et definiteesseveranegatio,idcircoquod sivein praesentisive in praeteritoveritas affirmationis negationisvejam contingit, in futuro vero non eodem modoaese habet : ut cum dicimus, Franci Gothos supera-est,ut non modo una semper vera sit.altera falsa intota conlradictione. Sed illud quoque habeat,ut inuna qualibet definite veritas aut falsitas reperiatur.Itautin his singularibusveritaset falsitasin propositionibusdividatur; in universalibus autem si hisparticularitates opponantur(quemadcrodum dictumest),unam necesse est veram esse,alteram falsam,n sednondefinita propositionum veritatevelfalsitate,sicut supra disserui.Quare in sequeniibus quaedamde futuris tractanda sunt,et quoniam majus opusLIBER TERTIUS.est quam hic breviter dici posse viderimus, et nossecundi voluminis seriem longius extraximus,hocloco fastidiosam longitudinem terminemus.Ea quae hujus libri series continebit exponerealtioris pene tractatus estquam ut in logica disciplinaconveniat disputari ; sed quoniam (ut saepedictumest) orationibus sensa proferuntur, quibussubjectas res esse manifestum est, nonestdubium qquin quod in rebus sit idem saepe transferatur advoces.Quare mihi recte consilium fuit subtilissimasAristotelissententiasgeminoordinecommentationisaperire. Nam quod prior teneteditio ingredientibusad haec altiora et subtiliora quamdam quodammodofaciliorem semitam parat.Quod autem secunda editio,in patefaciendis subtilibus sententiis elaborat,hocstudio doctrinaque provectis legendum discendumqueproponitur. Quare prius quaedam paucadicendasunt, quatenus eadequibus postea tractaturisumus, heec ipsa legentibus non videantur ignota.Categoricas propositiones Graeci vocant qua sinealiqua conditione propositionis promuntur, ut est,dies est, sol est, homo est, homo justus est, solcalet, et caetera quae sine alicujus conditionis nodoatqueligamine proponuntur.Sunt autem conditiona- ^les propositiones hujusmodi, si dies est, lux est,quasGrsecihypotheticasvocant.Conditionalesautemdicuntur, quod talis quaedam conditio proponitur utdicatur, si hoc est, illud est, et illas quidem quascategoricas Graeci nominant, Latine praedicativasdicere possumus.Nara si /cairYjfopia praedicamentumest, cur non quoque Y.^i:rj^oprml propositiones prsedicativaedicantur ? Harumautem qnsdamsuntquaecumsempiternasignificent, sicut hae resquassignificantsemper sunt, et nunquam a propria naturadiscedunt, ita quoque ipsae propositiones immutabilisignificatione sunt, ut si quis dioat, Deus est,Deasimmortalis est.Hae namque propositionessicutde immortalibus dicuntur,ita quoque sempiternamhabent et necesasariam significationem,nec hoc inunius temporis natura perspicitur,sed in omnium.Nam cum dicimus,Deus immortalisest velimmortalisfuit,vel immortalis erit,a propria significationisnecessitate nil discrepat.Necessarias autem propositionesvocamus in quibus id quod dicitur, autfuisse,aut esse,aut certe necesse est evenire,et haecquidem quae sempiterna signifl(;ant,sempiternaenecessitatissunt.Nam etiam si in his non sit manifestaveritatis nalura,nihil tamen prohibet fixam esse necessitatisinnatura constantiam, ut sinobisignotumestutrum paria sint astra, an imparia, non tamenidcirco poterit evenire ut nec paria, nec impariavideantur,sed sineulla dubitatione aut pariasunt,aut imparia.Omnis enim multitudo,horum alterumretinet in natura. Quocirca et in his si quis dicatastra paria sunt, aliusque respondeat, astra parianon sunt; vel si quis dicat, astra impaiia sunt,aliusque respondeat, astraimparia non sunt, unushorum verura ex necessitate proponit,et quanquamid quod quilibet horum verum dixerit.nobis ignotumest,necesse eat tamen immutabiliter esse quod dicitur,atquehae quidem sunt immutabiliter necessariaepropositiones. Aliae vero sunt quae noii sempiternasignificantes,sunt tamen et ipsae necessariae,quousque illa subjecta sunt de quibus propositioaliquid afflrmat aut negat,ut cum dico,homo mortalise3t,quandiu homo est.tandiu hominem mortalemesse necesse est.Nam si quis dicat, ignis calidusest, quandiu est ignis, tandiu ex necessitatevera est propositio.Alis vero sunt quae a natura