t. II (PL 64)

903 AN. MANL. SEV. BOETII 904tam,sed solum hoc animal,quod esl homo.qualitatibusinraente positis et constitutis.qaasi quidam nitio. M. Tullius hac usus esf in Topicis, cum, lo-A. declaramus,haeo erit quinta de qua loquimur diffi-vel naturalis artifex vel vitas gubernator, impletur. cum argumenti diffiniens, dixil esse sedem,ita locumnomine uno cujus rem qua^rebat alia appella-HsBC quidem terlia et secundailiapossuntvideriquibusdamesse communes:nam sspe sufflcit in qualitionead verbum posita per diffinitionem quid esset,bet harum ad diffinitionem ejus rei de qua queeritursolum ejus proprium nominari, ut si dicam,homoest quod ridet, hoc enim proprium hominis nequeullius animalis est;quo dicto tacitisquealiis omnibusquibus homopossitostendi, solotamensui propriodeclaratus est.Et hoc Gicero de proprietatedixitgenus essediffinitionisquodnotioniapplicaripotest,ut quibusdam videtur,potest etiam huic diffinitioniquae qualitatis sortita est nomen.Unde quidam hasduas inter se nullo fine discretasunam esse potiuscensentjCum satisappareat illara cullis positis qualitatibusnotionem,ut supra docuimus,posseg istecompleri,hanc positis qualitatibus quae res sit, tacitoetiam ejus proprio posse, ostendere. Quartam nosdiffinitionem InzoypatfiK-rjy diximus, non numerumquttsi proprium collocantes,sed instituto ordine adfacilioremcognitionen) vocabulumexhibitaenuncra'tioni sociantes:non enim quarta,'quae est unoYpacBri,quaj a nobis descriptio dicta est,quarta dicenda est.Sed quia ordo propositionis exegerat, ideo nomennumeri collocavimus hocloco.Namquequi quartusestjCioero de eodem et altero diffinitionem posuit,etsic uicoYpa(pi)cf,v quintam constituit;sed nus,omissanumerositatcquid iTroYpatptzfj sit,qua>aM.Tulliodescriptionominatur,proposita ratione dooebimus, etper exemplum,quffi oratio non quid sitpotius dicit,sed adhibita circuitione dictorum factorumque idquaequeressitdescriptionedeclHrat. Descriptiva istadicitur essediffmitiOjUt cum quaeritur quid avarussit,quid crudelis, quid luxuriosus. et universaavari, luxuriosi, crudelis, natura describitur. Quaediffinitionisspecies diciturexhortationis genere descriptio,utluxuriosus est victusnon Qecessarii,sedsumptuosi et onerosi appetens,in delicias affluens,ia libidinem pronus.Hasc et alia difflniunt luxuriosum,et descriptione diffiniunt, haec dilfinitio aptasemperest oratori. Uuio enim laus dicendi per circuitumtribuitur propter honestatem,non ille aptiorutitur,ut cum quaeritur,inquit, quid sit fur,et quidsit sacrilegus, sua descriptione monstrandum est.Quinta speoies diffinitionis est quam xax' avTiXe^ivdiximus, Latine ad verbum possumus dicere. Haeovocem illam de cujus re quaeritur alio sermonedesignatuno ac singulari.et quodammodo quid illudsit uno verbo positum uno verbo alio declarat, utconticescere tacere est, item latus haurit apertum,id est percutit,itemcum terminum dicimus finem,aut populatas interpretamur esse vastatas, et omninocum unius verbi rem verbo manifestiore alioostendit, sedem dicendo, hanc Graeci xax' avciXefivappellant.ut avfip etjxiv 6 av0pioiTo?.SextaxaTa Siatfopav,species diffinitionis est,hancnos per differentiamdicimus. Scriptores vero artium de eodem etaltero nominant,ut cum quaeritur quid inter regemsit et tyrannum adjecta difTerentia^quiduterque sitdiffinitur,et omnis quidem diffinitio, sicuti docuimussupra, non nisi appositis differentiis comprehensoquesuo proprio quid sit de quo quferiturexprimit; non tamen hoo idem videbitur esse modusde quonuncloquimur,siquidemsoladifferentiacum posita fuerit inter duos, de quibus quaeriturquid sit,utrumque cognoscitur : etenim in superioribussola quaeque deflnitur, hic duo quasi cognita,sed quadam inter se communione confusa,adjecta differentia secernuntur, per quam quid situtrumque cognoscitur,ut rex est modestus et temperatus,tyrannusvero crudelis.Bx hocillud estTerentii,pudore ac liberalitate liberos retinere satiusesse puto quam metu, hoc pater ac dominus interest.ltemM. Tullius pro Sexto Roscio : Atqueinterhanc vitam perpolitam humanitate et illam immaneranihil interest quam jus atque vis.Keptimaest xaxa |j.eTacpopav, id est per translationem, utGicero in Topicis,Littu3 est quod fluctus eluit.Itemadolescentiaest flos aetatis,senectus occasus aetatis;haec varie tractari potest. Modo enim ut moneat,modo ut designet, modo ut vituperet,aut laudet :utmoneal,nobilitas est virtus majorum apud posterossarcina ; ut designet,caput est arx corporis ; ut vituperetjdivitiaesunt brevis vitae longum viaticum;ut laudet,adolescentia est flos aetatis.His itaque etaliis modis proferri potest ista diffinitio.in quo generetamen illud cavendum est, ne aut longe sit petitaIranslatio, aut turpis. Longe petitatranslatioesl,ut tuaba reipublicae, chaos legum, quod Tulliuspro Sexto Roscio temperavit. Quasi sempiternanox esset, inquit, in quo etiam si sit quasi ut peret determinatus sermo qui veluti familiaris est diffinitioniquam suprasubstantialemessepraecepimus. mentum accipiens exparticula similitudinis.Turpissimilitudinem sit,diffinitio accipi potest, tempera-Idcirco multis in locis M.Tullius,cum diffiniendum translatio fit duobus modis,cum bonesta turpibusaliquid dicit,non substantialiter praecepit essediifiniendum,sedpotius describendum, et hocD diffinimus,aut turpia honestis, ut si quis patratio-nominenem diffiniens, lacrymas dicat veneris fatigatsequem sudorem mellusnominaret.Autcontraaliquisdicat,lacrymffi sunt doloris patratio,huic vilio neosuperior particula tcmperamentum tribuit. Ergomagnopere istud vitare debemus. Octava speciesdiffinitionis xax' atpaipcuiv xou cvavxiou, id est perprivantiam contrarii ejus quod difflnitur,ut bonumest quod malum nonest; hoc genere diffinitionis utidebemus cum contrarium notum est.Nam haec duocum ita intelligentur ut alterum sine altero esse nonpossit, alterius cognitio quoraodo flet, nisi fueritutrumquecomprehensum?Cum igituralterumquae-