t. II (PL 64)

dictum1287 IN LIBRUM DE TRINITATE 1288J^est, universorum quse fuerunt, et sunt, et futura sunt,universa tempora coUigere : seilicet et illa omnia quibusvel fuit, vel est, vel erit, quod semper esse proponitet alioruin omnium nomina, quibus quocunque;tnodo vel fuerant, vel sunt, vel futura sunt, etliispiis, id est, oucria, t':Ua, uXtj, de aliquo dicit sempcrilla confert dicendo, semper est. Gum enim, sive praeteritoruminter se, vel cuni caeteris, sive praesentium,sive futurorum, similiter facta collatio, multa colligendoplura relinquit : ut cum dicitur heri, bodie,cras, pridie, perendie, horno, ante, post, nunc, olim,modo ; et si quod aliud est, quod proprie vel prfBsens,vel praeteritum, vel futuruai, vel communiterhorum quodlibet signiBcetur, collatio haec qua diciturnunquam, vel semper est, sicut dictum est, omninonullum relinquens, omnium omnia tempora colligit.Unde recte ait :Quod ctini dicilur aliquid semper esse, significalurquod omni priElerito, etc.] Quod, id est, semper esseex hoc collationis alque collectionis sensu, potest secundumphilosophos dici, et de coelo et de caeteriscorporibus perpetuitate sui molus immortalibus. Cujuslibetenim illorum id quo est aliquid nequaquamest solitarium : imo sunt iu quolibet illoruni diversa,non modo proprietatibus, verum etiam generibus :quorum aliquibus decedentibus alia suocedunt, ac perhoc temporum diversitate, et esse, et moveri dicuntur.Nam juxta numerum rerum quae duraut temporibus,ipsorum quoque quibus durant, cst temporumnumerus : quorum tameu allqua decedentium et succedentiumcontiuuatione, vel simul essendi consortiouniuntur, ac per hoc multa tempora unum tempus,id est, unus annus, unus mensis, unus dies, unahora, unum raomentum dicuntur. At de Deo non itadicitur, semper est, et intelligitur quidem collatiofinis. Unde et intervallum vocatur, quod scilicet diversisinterjacens terminis, eorum pluralitate valletur.Sic enim et ^pa.^\x-f^, iioc est linea diversis punctis; et £,ai!jToXvi,hoc esl diversissupcrflcies Ypa|A[jLai;? ;et atsoEov, hoc est solidum diversis sTciTtEOOi?, el interjacensvallatur, et vallatum interjacet. Similiterergo, quoniam aeterna lege naturte sancitum est, utconstet genitum nihil, temporum quoque inlervallanon uno, sed diversis terminantur, esseudi videlicetnaturali statione atque inchoatione. Quidquid enimmora temporis non dico actualiter, sed naturaliterdurat, naluraliter et iuohoat, et est, et desiiiit. Quodvero mora aiternitatis durat, sicut non actu, ila necnatura inci[iit, vel desiuit esse. Ideoque neo intervallumpotest vocari, et sine aliquorum decedentium€t succedentium motu, est omai temporali intervalloprotensior. Cum ergo semper esse dicitur Deus, esseBquidem ouaia, semper vero aeternitate, intelligitiircEternitatis cum temporibus hoc sensu facta coUatio,iit hac dictione, quEe est semper, dictum aecipiatureum fuicse non modo dum fuerunt, qute fuisse dicuntur,verum sine aliqua vel actuali, vel naturaliiuchoatione, antequam fuerint et esse dum quaequepraesentia sunt, vel actu, vel sallem natura ;et futurum esse non modo dum erunt, quae futurasunt, sed eliam sine aetuali vel naturali termino: potius quam sive actu, sive saltem natura noQerunt. Et sic quidem excedit tempora Eeternitatis, adipsa, dictione quae de Deo dicitur, semper facta collalio.Collectio vero omnia quibua vel fuerunt, velEUQt, vel futura sunt, vel actu, vel natura, universorumtenipora colligit qui ad ipsa consortio collationis;respiciens, ait : Deus semper est. Sed quoniamnon sunt multa, vel simul, vel decedentium, vel succedentiumcontinuatione, quibus Deus sit, nuUa estetiam multitudo morarum quibus illud esse quod significamuscum dioimus Deus est, duret. Ideoquequi dicit, Deus semper est, quamvis eorum quibusconfert temporalium fmorarum infinitam multitudinemcolligat, multitudinem tamen illarum quibus duretillud quod confert (quia nulla est), nullatenuscolligere potest. Deus enim semper eet, quouiamsemper quod cum temporalibus temporalia conferuntur,utrorumque collatorum tempora colligit : hienbi aeteruus temporalibus confertur, in eis quidem,quibiis confertur, diversitas praeteritorum, et praesentium,et futurorum omnium collecta intelligitur. Ineo autem quo confertur, quamvis ipse fuisse, esse,futurus esse dicatur, quia tamen eadem, et singulari,et simplici mora aeternitatis intelligitur fuisse,et futurus esse, qua hoc iustanti esse, absque cujuslibetdiversitatis coUectione prEesentis est temporis;ulque aperliuB ex comparatione intelligatur quod di-permanens, rei intelligituratque coUectio, sed differt. Nam in caeleris quae dicuntursemper esse, tempora temporibus conferuntur. citur, inter nostrarum, id est temporalium rerum acIn hoc vero aeternitas temporibus. Deus enim est divinarum praesens, quod utrumque est, nunc idemquod est, non mora temporis, sed aetei'uit^tis, Co3- C significatur, hac dictione, qua dicitur nunc, tantumtera vero qucE quolibet modo sibi invicem adunautur, interest, quod nostrum nunc, id est quorumlibet naturaliuminstans, facit rerum naturali saltem deeesscilicet vel intrinseco concretionis, vel extrinsecocujuslibet appositionis habitu, moris temporum, sione et successione, vel earum qujE actu non moventurquas diversorum diversis habitibus diversas ipse horumcum illi^ qute actu moventur consortio, quasiomnium auctor accommodat, durant. E.xcedit currens tempus, et colleclione diversarum inter seetiam omnia tempora haeo islernitatis Dei ad illa morarum semplteruitatem. Divinum vero nunc, idcollectio. facta Dicitur enim Deus semper esse, nou est instans, quod significatur cum dicilur Deusneque uUa quanuncmodo quia fuit omni praelerito, est omni prssenti, est : vereerit omni futuro ; verum etiam ante et post omnia Deus esse, actuali vel naturali decessione et successionemovens sese, atque ita consistens, quod el cumtempora, vel et actu et nalura, vel saltem naturatemporalium. Nam omne quod fuit, vel est, vel erit, dicitur Deus fuit, Deus erit, eadem singulari moraessendi initium vel habuit, vel habet, vel habebit ; fuisse, et futurus esse : qu