t. II (PL 64)

1167 AN. MANL. 8BV. BOfiTII 1168Tulliusvocatartis expertem, intestlmoniopositum A opiniomictanvix potesl,ad eamque omniadirigunt,elesse pronuntiat.Dubitariautempotest quidhiclocus qui judicant, et qui existimavt. Qui enim hi^ rebusa superioribus di£ferat,quos in aifectis locavii.Nam quas dixi,exceUunt, ipsa virtute videnlur excellere.uti affecta scmper in relatione sunt oonstituta, itaetiam testimonia ad ea quorum sunt testimonia referuntur.Omneenim testimonium testat;e rei testimoniumest.Quocirca,curautSed reliquis quoque rebus quas modo enumeravi,quanquamin iis nulla sjiecies virtutis est,tamen interdumcon^rmatur fides,siaut ars quiedam adhibelur{magnaea qua3 affeotadudumenimestvis ad persuadendum scientix),aut usus.Plerumgueenim credilur iis qui experli sunt. Facitetiam necessitas fi.dem,qu3e tum a corporibus, tum abvocata sunt.non extrinsecuscoliocentur.aut ea quaenunc vocantur extrinsecusnon inter affecta ponantur,qua5ripotest, cura prassertim ea quae adjunctaessenegotiosuperiusdiximus,veluti quoddamtestimoniuraanimis nascilur. Nam el verberibus torli,et igni fatigatiqux dicunl,ea videtur verilas ipsa dicere,et quxsaepe rebus afferant, eum ex eorum quae a perturbationibus animi sunt,dolore,cupidilate,ira-prcBcesserunt, vel consecuta sunt signis, quod gestumcundia, metu, quia necessitalis vim habent, af[erunlsi considerarisolet.Qunruraomnium commucundia,nisilla solutio est.quod ex affectis argumenta quseauctoritatem etfidem.Cujusgeneris eliam illasunleiiquibus nonnunquam verum invenitur ,pueritia,somnusfiunt.ab oratore inveniuntur, ejusque opera atque imprudentia,vinolentia, insania.g Nam et pueriixpeindustria nasountur.Ea vero quaeextrinsecus posita indicaverunt aliquid ad quod perlineret ignari,et persunt,reitantum testimonium praebent,nonenim in-somnum,vinum,insaniam,mullas3epe patefacta sunl.Multieliam in res odiosas imprudentes inciderunt,ulveniunturab oratore.ssdhis oralor utitur positisatqueante constitutis.Namqiiae agenere,vel aspeoie,vel a caeteris affectis argumenta sunt,ab ipso quodammodo oratore reperiuntur. Testimonia vero.sibi ipse non effieit, sed ad causam utitur ante prajparatis.Quo fit ut argumenta ex affectis in causastatim atque ex tempore nascantur;ea vero quse intestimoniis posita sunt,anterem praecurrentia confirmandousum negotio posteriuspraestent,etinadjunctisaboratoreconjecturacolligitur,etauditoruramentibus intimatur.Testimonia vero non in conjecturis,autin suspicionibus.sed in rei gestae narrationeconsistunt.Ostendit autem vehementius quidesset testimonium.cum dicit, id a se testimoniumvocari quod ab aliqua externa re suraitur. Omniaquippe affecta, ab eis ad quae affecta sunt, non videnturexterna. Testis vero cum retestificata nuUacognatione conjungitur.nisi sola notitia, quee nihilad rera qua3 gesta est attinet,cum si gestum negotiumnullus agnoscerct.nihilominus tamen gesta resesset ; sed iJ poterit eiiam ad similitudinem duci,quid enim minus esaet aliquid,si ei simile nihilreperiretur?Sedquodsimile est.ei cui simileesteademqualitateconjungitur, quaDqualitas utrumque conformat.Scientiavero quamvis efflciat (estem, nullatamen qualitateconjungiturcumrecujus illanotitiaest.Neque enim scientis notitia, rei gestae qualitasdicipotesl,cumsinotitia,qualitasrei possetintelligi,habet:ad faciendam enim fidem auctoritas quaeritur;sed auctorilalem aut natura, aut tempus afjert : naturseauctoritas in virtute inest maxime; in temporeautemmultasunlquxafferant auctorita/em,ingeninm,opes, ceLas, fortuna, ars, usus, necessilas, concursioetiam nonnunquamrerumfortuitarum. Nam et ingeniosos,etopulentos, et aetatis spatio probatos, dignosquibus credatut putant, non recte fortasse, sed vulgiStalerio nuper accidit,qui ea locutus est bonis virissubauscuUantibus pariele inlerposito ,quibus patefactis,injudiciumque prolaiis,rei capitahs jure damnalusesi.Huic simile qniddam de Lacedxmonio Pausaniaaccepimus.Concursio autem forluitorum talisest,ut si intervenium ed cas,u, cum aut agereiiir atiquidquod proferendum non esset, aut diceretur. In hocgeiiere etiam illa est in Palamedem conjecta suspicionumproditionis mullitudo,quod genus refuiare interdumveritas vix potest.Quoniam locum artis expertem in testimonio positumesse dixit, in testimooiis vero personarumfldemsuam interpcnentium auctoritasqu8Britur,necessariumfuit,quibua rebus fieri soleat auctoritas,expedire. Accffitera quidem clarissime atque apertissimedicta sunt.Sed quoniam auctoritatem in naturamtempusque divisit,cumquein tempore,ingenium,opes,»tatem,fortunam,artem, usum, necejjsitalem,concursionem etiam nonnunquam rerumfortuitaruni locavit,qu»ri potest:Quid enimatlinetad tempus ingenium?quid ars?quid usus^Namaatasatque opes,fortuna et fortuitarum rerum concursiosubjecta sunt lempori, quoni am unumquodque eorumvariis temporum vicibus permutatur.Ingeniumvero naturae potius oportuit attribui artem atqueusum tertium quiddam, quoniam neque tempori nequenaturaesubjiciuntur.Quanquamvirtusquoqueip-pereuntibus his qui remnorunt,res velinteriret,vel D sa,quum M.Tullius in naturs rationeconstituit quimutaretur.quodneutrum evenire recesse est,quandonuidem,absumptisbusdam non naturalis, sed tum doctrina,tum reotascientibus.resignoratapoterit exercitatione vivendi videatur ascita. Sed haec itapermanere.Persona autem non qualiscunque testimonii pondusintelligenda divisio est,quod omnis auctoritas aut exmagnis atqueexcellentibus rebus et per naturam optimisvenit, aut ab his quae inferiore loco sunt con-,stituta,fidem non ex naturae qualitate, sed ex vulgoinsitis opinionibus capit.Et maximas quidem exoellenlesqueres in natura constituit, quae semper, utipse TuUiusmultis in locis defendit, boni est appetens.At vero quaj posteriora suat,in tempore posuit,idcircoquod omnia terapori subjecta.principalisboni non retinent statim. Virtus quidem in de-