t. II (PL 64)

1281 GILBERTI PORRET^ COMMENTARIA. 1282non convenit, proprietatibus, plures numero sint. ^Quem numerum confici, id est probari ex subjeclarumsive subsisteutium dicas, sive subsisienliaruminter se substantialiter couformium, illa quam dissimilitudoaccidentium facit diversitate, superius, cumde naturalium numerali ageremus pluralitate, explanatumest. De qua re, id esl de illorum numero, quiuna singulari ac simplici, et ab omnibus illis qusepriorum potestatem posteriora comitantur, solitariaessenlia sunt singulariter ac simpliciter unus et tautummodoDeus, breviter considerabimus, si priusqnamhoe consideremus, preemiserimus illud, quemadmodumuuumquodque quod de Deo dicitur, et deipso prsedicatur.Deceni, eto.] Hic commemerandum est, quod cumfacultates secundum genera rerum de quibus in ipsisagitur diversae sint, id est, naturalis, mathematica,theologica, civilis, rationalis ; una tamen est, scilicetnaturalis, quse in humauae locutionis usu promptiorest, et in transfereudorum sermonum proportiooibus Bprior. Nam, verbi gratia, quautum et quale iu naturalibusrecte dicunlur : ut quantus et qualis homo vellapis ; haec eadem ab ipsis naturalibus, proportionisalicujus habita ratione, ad caetera trausferuntur ; utdicatur et iu malhematicis quanta et qualis linea, etin theologicis quantus et qualis Deus, et in civilibusquanta et qualis prsepositura, et in rationalibusquaota et qualis honestas. Similiter etiam illa queesunt a rationibus naturalium : ut contrarium diciturprimum et proprie in naturalibus album nigro;deinde in matliematicis albedo uigridlni, et in theologicisaut civilibus malum bono ; et in ralionalibusfalsum vero. Et ad hunc modum plurima naturaliumpropria, sumpla ex ipsis proportionis aliqua ratione,ad alia transferuntur. Hunc igitur verborum usumphilosophus iste non modo ex quotidiana omnium hominumloculione, verum eliam ex scripturarum quaea diligentissimis atque probatisaimis viris editae sunt,auctoritate accipiens, cum oatendissetPater, et ejus Filius, et amborum Spiritus, unum suut,et dicturus esset seoundum quae ipsi, qui sine numerosunt unus, plures etiam numero sunt, quoniam et idsecundum quod unum sunt, et ea secundum quaeBunt plures de ipsis praedicanlur, recte omnium generanaturalium prredicamentorum enumerat ; et quae exquo senau, vel de subsistentibus, vel de Deo dicau-secundum quid Qtur, divisione declarat. Ait ergo : Traduntur a philosophis,maxime ab Aristarcbo et Aristotele, prEedicamentanumero suorum generum decem omnino, praeterquae scilicet in nulla facultate aliquid praedicatur,et quEe de rebus omnibus universaliter, id est, nullode quo aliquid dici conveniat excepto, vel proprie veltransumptione aliqua praedicantur ; et quse illa sint,supponit.Id est substaniia, etc.J Hoc Qomen quod est substantianon a genere naturalium, sed a communi rationeomnium quae sunl esse subsistenlium, inditum est,non solum illia quae sunt esse in subsistenliis, sed netiam illis quorum ipsas sunt esse in omnibus subsistentibus.Quoniam tamen omnium, id est et corporaliumet incorporalium subsistentium, quod abillorum subsistentia communi generalissimum essenomen non habetur, saepe Latini hoc pro eo ponunt.Unde et in Isagogi Porphyrius, ubi ait : Substantiaest quiddam, supponit, et ipsa est genus. Quem istesequitur : pro omnium subsistentium generalissimo,ait, substantia. Qualitas vero in mathematicis omniumqualilatum generalissimum est, et quantitasomnium quantitatum. Et sunt quod dicuntur, non acausis quae in ipsis intelligantur, sed ab efficiendoea in quibus sunt subsistentia, ille quidem qualia,iste vero quanta. Et attendeudum quod si dixissetquale et quantum, non minus convenientia posuisselexempla. Qualitas enim et quale etsi diversa suut,non tameu diversa geaera. Similiter quantitas etquantum. Uadc et reliqua genera, non mathematicaeabstractionis, sed naturahs participatiouis nominibusexemplat. Non enim ait, relatio, sed ad aliquid,quod de relatione dici non potest. NuIIa namque relatio,sed id tantum de quo ipsa praedicatur, ad aliquidest : sicut nulia qualitas qualis est,- sed id tantumde quo dicitur ipsa ;ipsa, inquam, oon ejus genus; de quocunque enim aliquid preedicalur, impossibileest genus ejusdem praedicari. Ideoque qualitasest qualitas genere cujuslibet qualitatis, quale veroest quale qualitate cujuslibet generis. Ac per hoo nullumquale qualitas est, et nuUa qualitas qualis. SimiliternuUum quod est ad aliquid relatio est, et nullarelatio est ad aliquid. Sed, sicut dictum est, id de quoipsa dicitur, est ad aliquid, id est relalum. Ipsa veroest relatio, non relatum, et tamen idem geuus relatioetrelatum. Ubi quoque et quando, et habere, et silumesse, et facere, et pati, nomina sunt generalissima,non eorum quse praedicantur, sed eorum de quibusprfedicantur. Ideoque a praedicameutis generum, nona generibus prcedicamentorum dicuntur. Non enim inloco locus est, nec ia temporo tempus, nec habet habitus,neo sistitur situs, uec facit aclio, nec patiturpassio ; sed quae subjecta suut eis, diountur ex ipsis,et in loco, et in tempore esse, et habere, et sisti, etfacere, et pati.H^c igilur, etc.] Praedicamentorum omnium decemgenera posuit, nunc eadem uon dico genera, sed praedicamentaomnia, in duobus locis naturalium colligit,quae sunt, substantia et accidens. Quidquid hoc eslsubaistentium esse, eorumdem suBstantiar dicitur.Quod utique sunt omnium Bubsistentium specialesBubsistentige, et omnes ex quibus bae composita; sunt,Ecilicet, eorumdem subsistenlium, per quas ipsa sibiconformia sunt, generales, et omues per quas ipsadissimilia sunt, dififerentiales. Haec vero quae a logicisdiountur subsislentiae sive substantice, si quis quaeratquid siut opud mathematicos geuere, respondemus,simplices quidem alicui novem generum supponi, utanimatio supponitur babitui, rationalitas qualitati ;compositas vero, ut est humanitas, et caeterae speciales,quas ex generalibus atque differentialibusconstare nullus ignorat, dicimus esse eorumdem generumquorum simplices illae sunt quae ipsas componunt: ut humanitas genere est quod animatio, etitem quod rationalitas ; et similiter seoundum caeterassui partes est eadem quidquid sunt ipsae. Et sicquidem aliqua praedicamentorum, qu£e abstractiomalhematica suis supponit generibus, logioi subsistentiassive substantias appellaut, caetera vero omniaquorumlibet generum, accidentia nominant. Sed([uoaiam haec ex logica ratione praedicamentorumnomine suut, attendendum est, quorum substantiaesint illa praedicamenta quae dicuntur substantiae, etquorum sint aocidentia illa quae vocantur accidentia ;et dicimus quod subsistentite, et eorum quorum suntesse diountur substantia;, ut corporalilas omni umcorporum est substaotia (scilicet eorum est illudesse quo unumquodque ipsorum estaliquid), et eorumqua; oum non sint aliquorum esse, tamen id quqd estesse sequuntur j ut eadem corporalitas colorumsubstantia est, non scilicet eo quod ipsa sit illud essecolorum, quo quiUbet illorum sit aUquid, sed quodnisi per eam nullus color dioi de corpore possit. Accidentiavero de illis quidem substantiis quae ex essesunt, aliquid dicuntur, flve in eis creata, sive extrinseeusaffixa sint, sed eis lantum qucS esse sunt,accidunt, quia iUis recte non inesse, sed adesse dicuntur.Unde his duobus oninium prsedicamentorumlocis naturalium, id est substantiae et accidenti, ipsapraidioi.uienta auctor supponens, a:t : Haeo igiturpraedicamenta talia sunt relationibus logiCcB facultatis,qualia illa subjecta de quibus ea convenit dicipermiseriut. Nam pars eorum pra;dicamentorum estlooo rationis substantia, noii modo in subsistentiumsuppositioue, qiia quorum sitit esse maaifestafcur, utPlato est oorpus ; verum etiam in reliquarum rerugprtedicatione, qua quid adsit ei quod est esse complexionisconsequentia declaratur : ut corpus est co-