t. II (PL 64)

10i9 IN TOPICA CICBRONIS COMMENTARIA. LIB. I. 1050quaestionem igitur, id est ad dubilabilem'propositionem,omnis intentio dirigitur argumenti, non plices orationis partes,quae continentpropositionem,A omnis homo animal est, Terminos vero voco sim-vero ul totam comprobetquffistionem,sedutparlem ut animal et homo. Hi vero sunt praedicatus atqueejus ratione conflrmel; neque enim tota quaestiodefenditur^sed una ejus quseiibet pars argumentationeflrmatur: nemo enim defendit ccelum rolundumesseet non esse; si enim ita quis defenderet,totam qua3stionem videretur probare. Sed cum itaconsideratur, utrum rotundum sit coelum, an nonsit,in una tantum consistit quajstionis partedefensio,sive quae aftirmat, sive qurp negat.Omnis enimquffistio contradictionibus constat. Nam sl qua resab altero affirmetur, negetur abaltero, totum hoccontradictio nuncupatur, ut si quisdicat : Cojlumrotundum est,alter neget dicens/Ccelum rotundumnon est. Coelum rotundum esse, et non esse, contradictioprohibetur. Dubitibilis vero propositio,quam quaestionem esse prtediximus,etaffirmationemin se continet et negationem, hoc enim ipso quodubitabilis est, contradictionem videtur includere.Cum enim dubitatquisutrumquecoelumrotundumsit, sivc adjungat, an non sil, sive reticeat, ipsadubitatio partem seoum alteram trahit. Si enimunam partem propositio tueatur,dubitabilisnonest,atque idcirconecquaestio.Cum igituromnisquffistioduas habeat partes.afflrmalionis unam.alteram negalionis,necesseeBtut aitsemperex alterutra partedefensio, ut unus quidem affirmationis partem,negationis alter defendat,et hicquidem ad astruendamafflrmationem, iiie vero ad destruendam,qua;potuerit argumenta perquirat. Nihil vero interestutrum quis afflrmationem ponat,an destruat negationem,aut negationem defendat, an oppugnet afflrmationem.Age enim, sit quastio.utrum coelumnolundum sit. Si quis eam sibi qusestionis partemassumpserit,quam essedefendit,ad eam constiluendaracuncta necesse est sibi comparet argumenta,atqueinhoc affirmationem quidem ponit, sed destruitncgationem. Si quis vero neget id, ac dicatnon esse coelum rotundum, suscipit sibi p^jrtemalteram quEestionis quse fuerat reliqua, id est negationem,ineaque consistit,et ad hancapprobandam,perquisitisnititurargumentis;itaquequinegationemponit, labefactat affirmationem. Qu£B cum ita sint,demonstratum arbitror,non tolam quaestionem,9edejus aliquam partem ad defensionem venire. Sedquod quisque defendet, ad hoc quoque argumentaperquirit.Ad partemigitur quaestionis astruendamdestruendamve argumonta sumuntur, atque hajcquidem si quis minus intelligit,ne a nobis obscuredicta esse causetur.Si enim quae in dialectica,vel anobis dicta Latina oratione, vel a Grfficis scriptasunt. ignorabit, mirum est si quam partem eorumquae diciraus a^^vortere valeat, ne dum stupeamusquod non omnia comprehendat.Sed quoniam dubitabilerapropositionem quaestionem esse praidiximus,evenitutquasparteshabeat propositio,easdemetiam quaestio retinere videatur.Omnis autem simplexpropositio duas habet partes in terminis conslitulas.Simplex vero 'proposilio est hujusmodi,subjectus.Praedicatus estin propositione major terminuscollocatus; subjeclus vero rainor.Major veroterminus de subjecto dicitur, minor autem de majorenullo modo prsdicatur, ut animal quoniammajus est quam homo,de horoine prffidicatur: diciturenira, omnis homo animal est Homo vero deanimali non dicitur, nemo enim vere dicit, omneanimal homo est. Hac igitur ratione internoscerepossumus qui terminus in propositione major, quivero sit minor.Omnisautem quaestio,utdiclum est,quoniam dubitabiles partes habet, et ad easdemcomprobandas argumenta sumuntur,necesse estutg quidquidinquaestionibu8Comprobatur,idargumentorumrationeflrmetur. Argumentum vero nisi sitoratione prolatum, et propositionum conte.xionedispositum, fldem facere dubitationi non poterit.Ergo illa per propositiones prolatio ac dispositioargumenti, argumentatio nuncupatur,quaB diciturenthymema vel syllogismus, cujus definitionem inTopicis differentiis apertius explanabimus. Omnisverosyllogismus velenthymemaproposilionibusconstat;omneigiturargumentumsyllogismovelenthymemateprofertur.Enthymemavero est imperfectussyllogismus,cuji!saliqua5parte?,vel propterbrevitatem,velpropternotitiaai,praeter(iiiss8esunt.Itaquehfeoquoqueargucncntatioasyllogisraigenerenonrecedit.Quoniam igitur syllogismus omnis propositionibusconstat,propositiooesveroterminis,terminiqueinter^ se d!fforunt,eoquodunusmajorest,alterminor,flerlnon potestutexpropositionibusconclusionascatur,nisi per terminos progressae propositiones extremosterminos alicujus tertii medietate conjunxerint: idfacillimo demonstratur exemplo. Sit enim quaestioutrum homo substantia sit an rainime. Sumo mihiquaestionis partem alterara comprobandam, ea est,hominem esse substantiam; in hacigitur duo sunttermini,subslantia atque homo,quorum major substanlia,minor homo, quod ex eo quoque poteritostendi,quoniam posterius substantia inprolationaprofertur, vel ut in hoc ipso quod dicimus homosubstantia est, prius hominem, posterius substantiamnominamus. Ut igitur substantiam atque hominemjungam,necesse est medium terminum re-D periri,qui utrosquecopulet terminos.hic sit animisl,flatque una propositio, omnis homo animal est ;hac igitur propositione animal prcedicalur, homosubjicitur. Rursus adjungo, omne autem animalsubstantia est; in hac rursus animal supponitur,substantiapra3dicatur.Itaqueconcludo,omnisigiturhomo substantia est; acperhochomo quidem sempersubjectus est.Animal vero ad hominemquidemprcedicatum est, ad substantiam vero subjectum,Substantia vero ipsa semper prsdicata persistit,unde fit ut rainor quidem hit homo, major vero hominesubstantia, medius autem terminus animal.Quoniam igitur exlremitermini mediiinterpositionecopulanlur,eoquemodo queestionisinterBemembrain