t. II (PL 64)

907 AN. MANL. SEV. BOKTII 908A. rationale, mortale, bipes, risus capax,riat recta retiotuteraplurimuminterestjUfperdiffnrentiamdiffini-esse videatiir; tamen quia non articulum illura' . ' ..- .- ^ on i ...^.sponsio,homo est.At si ita difflnias, homo est substantiaaaimatasensibilis,estbreviler quodistaret osteniit, sed uiiamquamquequidemdeclaratioho-rem suo genere ditlinivit, collatione magis quo di - minis, nam haec omnia homo esf:; verum si convertas,starent ostendit,noQ genere diffinilionis per differentiam.Eritigittirnon valebit. Non enim substantia animataprior pacis difflnilio ivv"-/)[Aa-txv^ sensibiIis,homo tantum est;peccat igitur ditfinitioa consequentibusejus reiquam diffiniebat : Paxesttranquillalibertas.Haeosecundamagispervituperationem:non enim aut consequens ejus est,autaliquidhorumquceEvvor,(jLaTiy.-?idiffinitionidedimussedper abundantiam.quia amplius continetquamquae -rebatur. Et omnino peccat difflnitio quae genusponitquod ultra se est;diciraus enim,quod supra estgenus magis declarat.Item peccat minus continenssola vituperatioestquee servitulem malorum omniumquarn necesse est,ut cupiditasest aliena appetendidicituresse poslremum.Necaccipitur rursusmalum quasi genus ad 8ervilulem,nam malum qua-desiderium, quod similiterconversum non manet,litas est,servitus ad aliquid ;unde oum diversae sintres, malum genus esse non potest ad servitutein.Jure igitur per vituperationem facta dicitur servi- gtulis supraposita difflaitio. Tertia decima speciesdifUnitionisesty.at.aavaXoYiaVjidest juxlaralionem,qu£eproportio dicitur, cum aliquid quod disputarilicet cum altero id esse dicitur quod illud est allerumpropterrationem siniilitudinis;sed hoc contingitcum majoris rei nomine dilfinitur inferior, eLquod hoo additur quid sit inferior.Graeci sic dilfiniunt:"Av9p(0Ti6i;Effxi [ji.'.xp6)co(;[ji6? T;ii;,id est homo estminor mundm.Cicero hoc usus est sio : Qui plurimumtribuunteiiicto,prsteredictumlegemanimamdicuntesse. Quarta decinia speciesest difflnitionisxata Tzpo^ XI., id est ad aliquid, ut Paterest,cui estfilius.Cicero in Rhetoricis:Sic genus estquod plurespartesamplectitur.Itempprsest quae subestgeneri.Quinta decima species est aixiMOYjc.Latini se-rationem vooant, ut dies est sol super ^cundum reiterras; nox, sol sub terris: ut enim aut dies autnox sil,causa est aut supra terras sol aut sub terris.Suntet alias forlasse species diffinitionis.verumsi quis invenerit, adjiciat ad numerum, modo illuddiligenter attendat,ne forteharum alicui specierumillud quod invenerit possit adjungi.Neo nos rursusfrustra aliquis existimet totspecies separasse,quodpossunt sibi aliquas convenire.Consideratione enimplenius comuiodata, omnes inter se magno cernetdiscrimine separatas;teneat modoquod supraseepeprsecepi, solam vero illam appellari dilflnitionem,quae a genere exordium sumens aJ proprium reiquae difflnitur,separando per difTerentias quae communiapoterant esse, descendit.Nunc jam de viliisquia minus compreliensivum difflnitione quarnresnominis postulabat. Lale enim cupiditas patet.necsola avaritia est ; ergo vitiosa est diffiaitio minuscomplexa quam quQ3rabatur,ac sidiceret,cupidita3est avaritia : qu» siexempium daretet auditoremtransmitteret in totumquod cupiditas est similitudinispropositione, ut avaritiae, essetque illa difflniendispeoies quam decimam collocavimus &iTU7C9i;.Nuncnon ad totum transmisit exemplum.sedquasi totum continens multa a toto prastereundopeccavit,unde nonpoterat fieri adnomen ex difflnilioneconversio. Heec duo vitia si vitentur, integradifflnilio est,neque hasc sola quae substantialisest,sed etiam reliqua species. Nunc haec de vitiis. Ci-Cbro cum in Rhetoricis tria esse vitia docuil, mala,inquit, diffinitio flt cum aut communia describitboc modo : Seditiosus est is qui malus est, atqueinutilis civis. Namhoo non magis seditiosi, quamambitio3i,quam caIumniatoris,quamalicujushominisimprobivim describit: hanc difflnitionem diximusabundantiaesse vitiosam.Aliud vitium adjungitjitaut falsum quiddam dicat hocpacto,sapientiaest pecuniae quaerendae intelligentia ;hoc vitium Giceroadjecit praeter illa duoquae dixi.Tertiumenimipseposuitquoda nobis secundumest coustitutum.Ita enimaitutaliquid nongrave necmagnumcontinenssit:Stullitia est immensae cupiditas glorias.Hoc ideo peccat, quia minus comprehendit quodsic exprimit M. TuIIius. Est haec quidem stultitia,sed ex parte quadam,non ex omni genere diffinita.Praeter haec idem M.TuUius in secundo Rhetoricorumadjecit duo vitia, si aut turpis sit aut inulilisdifflnitio,id autem (ut ipse ait)ex honestatis et utitatisparlibus approbatur.Ac de turpi diffinitionediffinitionis,ut promissum est,esplicemus.Diffini- D nos in superioribus diximus cum difflnitionem pertio substantialisquiim primam docuimus,quamsolamiransIationemtractaremuSjSedillud vitiumin verbodiximus difflnitionem,duovitiarecipit principa-est ; fieri autem potest ut omnis oratio inhonestalia. Si ea oratio quse diffinit, aut amplius complexafuerit,aut minus quam res plena sit declaravit.Oportetenim ut oratio diffinitiva itacomponatur ad nomenista contineat vel inutilia comprehendat.In PhilippicisM.TulIius in oratione prima docebatab AntonioGaesaris actasubverti,etiddenegabat.Antonius.cujus rem definit, ut parera potentiam expri-Attulit uter.iuediiffnitionem,ut ostenderet quid sitraendae atqueipsum vocabulumpraestet.conversim-acturaejus quitogatuscum potestateincivitate ver-que nomen et diffinitiose invicemcollatadeclarent.Ut si qu«rasquidhomoest,recterespondeatur aaimalterrenum, rationale, mortale, bipes, risus capax.Hoc rursus si oonverlas, homo sit optima declaratio.Quaerentienim quid est animal terrenum.setur.Docui in superioribus asserendae diffinitionispartesesse quatuor:primam esse diffinitionem, secundamapprobationem difflnitionis,tertiam deductionemdiffinitionis ad speciem, quartam destructionemdiffinitionis adversse partis. Gicero actum