t. II (PL 64)

d265 GILBERTI PORRETiE COMMENTARIA. i^6bua theologicB atque physicee aliquas rationes ma- ^ Nam et ipsae eorum quae sibi adsunt, et quodam^nifestum est esse diversas. Ideoque trium prsedictO' modo polius ipsas sequuntur, dicuntur subjectae materiae: eo quod omne quod ex hujusmodi esse est,rum, id est Patris, et Filii, et Spiritus sancli, unamsingularem ac simplicem essentiam, qua unusquisquealiquid natura ab eodem contrahit, ut posteriorumillorum esl, id quod est theologicis ralionibus quod per illud suscipit sit ratione materia. Verbidemonstraturus, eas a naturalium ratiouibus per hoc gratia : quoniam corporalitas quae est esse corporisesse diversas ostendit, quod alii speculationi naturalia,in quo est, et qua ipsum est aliquid naturaliter, idalii theologica supponit. Quod quoniamexpositisspeculationum parlibus melius intelligi potest,quot ipsse suntjuxta rerum sibi subjunctarum proprietatesenumerat, et ad quam propria theologicorumperlineat ratio monstrat. Quasi : CatholiciE fidei,secundum theologiBe proprias rationes, sententiahaec est, quod et divisim vere dicitur, Pater estDeus, Filius est Deus, Spiritus sanclus est Deus ; etcoDJunctim, Pater, Filius, Spiritus saoctus sint nnusDeus. Arianorum vero, secuudum naturalium rationes,sententia est, quod Pater quidem solus veritatesubstantiae dicitur Deus, sed neque Filius nequeila de eo fidem capere tentare, id est, ea specolationeillud considerare, cui ipsum quod considerandumproponitur certae differentia rationis addicitur. Nonenim indiscrete cuilibet speculationi quaelibet pertinent.Nam cum tres sint speculativss partes, etc.] Scientiaemultorum suut generum. Aliae namque sunt theoricae,id est speculativse, ut illje quibus intuemur anest corpus eidem confert, ut figurarum, et hujusmodialiorum, quee causa corporalitatis et ejus addictapotestati, cum eadem in se habet, sit matena,ipsa quoque earumdem materia dicitur. Inde estquod diffinitiva demonstratio hujusmodi esse prinuimexerit, deinde quse illius accommodata suntpotestati, adjungit ; Ut si quaeralur quse est statua,primum dicitur aes, vel marmor, vel hujusmodi ;deinde quae illud quodlibet esse comitantur, juxtaquod statuae ex comparatione alterius quaesita proprietasexigit, numerantur. Forma quoque multipliciterdicitur. Nam essentia Dei, quo opifice est quid-Spiritus sanctus veritate substanliEe vel divisim B quid est aliquid, et quidquid est esse, unde illudDeus, vel conjunctim unus cum Patre Deus dicuutur."aliquid est, et omne quod sic inest^ ei "''quod est aliquid,Age igitur, ingrediamur et dispiciamus, id estut ei quod est esse adsit, prima forma dicitur.incipiamus, et diversis speculandi modis aspiciamus Quatuor quoque sincerae substantiae, ignis, aer, aqua,unumquodque, id est naturalis et theologica, prout terra : non quidem quae in silva mutuam concretionempotest intelligi atque capi, id est, naturalia suo modo,habere praedicta sunt, sed quae ex silva et intel-demumet theologica suo ; et si quid aliud ad perfectioligibilispecie sunt, e quibus hae materiaenem sui continebit speculationum divisio. Quod utiquesensiles, igneae, aeriae, aqualiles, terreae, deductaeita facere debemus. Nam, sicut optime dictum sunt, corporum scilicet, quae nutriculae omnia con-videtur a Cicerone, eruditi est hominis unumquodquetinentis suscipit sinus, exemplaria eorumdem corpo-ut ipsum est, id est, sicut rei proprietas exigit, rum, eiS£at Grsece, Latine vero formaecognominataBet eorum contraria, binas ia singularum notionibusdifferentias ponens. Ait ergo : Naturalis dicitur quaeest in motu atque inabstracta, quod Graece dicituraviipiuxo;, hoc est inseparabilis. Et quare inabstracta,vel inseparabilis, supponit : considerat enimsunt. Illud etiam quorumlibet subsistentium quodlibetesse, ex quo unumquodque eorum est aliquid, etquod eorum quae sibi adsunt, ut praedictum est, materia,eorumdem subsistentium dicitut forma, utcorporalilas omnium corporum. Dicitur etiam formaillud quartum genus qualitatis, quod est corporumfigura, et caetera quae ita subsistentibus insunt, uteorum potentiam sequantur, ex quibus aliquid snnt.sint, et quid sint, et qualia sint, et cur sint singula C Ex his manifestum est quod materiarum alia inforcreata; aliae vero sunt practicae, id est activae, ut illae mis, et ideo simplex, ut uXr) ; alia formata, et ideoquibus potius inspectionem scimus operari : ut medici, non simplex, ut corpora. Multiplex enim esse ipsorum,magi, et hujusmodi alii. Ut autem de practicis taceamus,et quae plurima illi adsunt in ipsis, illa nequa-specuIativEB ex his quae per ipsas iuspicimus quam sinunl esse simplioia, et haec utraque tantumcontrahunt appellationem, et vocantur aliEe quidem niateriae appellantur. Quae vero sunt esse subsistentium,physicae, id est naturales ; aliae vero ethicae, id estet materiae dicuntur et formae, divisim tamen,morales ; aliae autem logicae, id est rationales : et ut eorum scilicet quae sibi adsunt materiae, et eorumitem morales atque rationales praetereamus, illarum quae ex eis sunt aliquid formae. Similiter formarumquoe uno nomine naturales dicuntur, quao etiam usu alia nullius materiae, et ideo simplex, ut opificis essentia,majore speculativae vocautur, tres partes sunt ; unaquaipse vere est. Neque enim ipsa ex multisquae universali omnium nomine specialiter diciturnaturalis ; alia, quse mathematica ; lertia, quae theologica.Has describit per motum atque separationem,essentiis constat, neque illi in opifice adsunt aliqua,quorum opifex, vel ipsa esse, vel dici possintaliqua ratione materia. lllae quoque sincerae substanliaequae corporum exemplaria sunt, sine materiaformae sunt, et ideo simplices. Noa enim sunt idquod esse dicuntur ex multiplici essentia, nec eidemassistunt in eis quorum illae vel ipsa possinl essemateriae. Nam quod sensilibus inesse dicuntur, noncorporum formas cum materia, quaa formae a corpo- J)ideo est quod illis insunt atque haereant inabstraribusnon possunt separari, non dico ratione, sedactu. Hic dicendum quod materia multiplex nomenest, et forma similiter. Origo namque sive initiumrerum, quod Plato vocat necessitatem, et fraudem,et receptaculum, et matriculam, et gremium, et matrem,et sinum, et locum totius generalionis ; auditoresvero ejus appellant uXt\v, id est silvam, ipsePlato nominat primam materiam ; eo quod in eaformantur quiEcuDque recipiuotur ab ea : cum tamenipsa nullam ex eis contrahat formam. Quatuoretiam elementa, quae in illa muluam habent coocretionem,ex majoris atque obtinentis cuncta vocabulocognominantur materise, et CEEters'. deinceps in generecorporum secundum species suas diversae : utaes, cera, lapis, et quae hujusmodi aliae dicunturmateriae. Ad generales quoque et speciales subsistentias,quce subsistentium in quibus sunt esse dicuntur,eo quod eis ut sint aliquid conferunt, ejusdemnominis, id est materiae, alia fit denominatio.cte, qualiter corporalitas inest corpori ; sed quiacum ab eis abstractae sint, et cis minime concretae,tamen quasi e regione appositae, ut ab illis tanquamexemplarihus sensilia tanquam imagines ab opifieededucantur, deductionis consortio, non modo sensilibusipsae, sed et ipsis sensilia inesse dicuutur. Quaevcro sunt subsistentium esse, sicut jam dictum est,non niodoformcE, sed etiam materise nuncupantur. Figursevero seusilium, et csetera quae in subsistenlibuseorumdcm esse sequuntur, formae tantum cognominantur,et non matariie. His itaqne divisis, addenduraest quod primaria materia, id est liXr), et primarijBformae, id est ouo-ta opificis, et sensiliumzloiai, eo quod simplices sunt et abstractae : nonenim vel illa formis, vel istEB materiis debent quodsunt : omni motu carerit. Quse vero inabstracta a seinvicem atque concreta sunt, id est sensilia, moventur.Formae vero sensilium, quamvis inabstractae,ideoque oiotum habeutes, si tamen abstractitn at-