t. II (PL 64)

1207 AN. MANL. SEV. BOBTU 1208ris enumerabimus locos.Nunc paulisper mihi videturde tota admodum breviter facultate traotariduin sunt quinque, inventio, dispositio,elocutio, memo-A rhetoricae providendum est. Partes enim rhetorioaemagnumopusatquedilficiie.Quantaenimsibimetars ratio, pronuntiatio.Partes autem vocantur idcirco,rlietoricacognatione juQgatur,nonfacileconsiderari quiasi aliquid harum defuerit oratori,imperfecta fa-polest, vixque est etiaLn ut auditu animadvertiqueat,nedum sit facile repertu.De cujus quidemreitraditionenihilabantiquisprajceptoribusaccepimus.De unoquoque enim prcscipiunt, nihil de communilaboranles.Quam partem doctrinae vacuam, ut possumus,aggrediamur.Dicemusitaquedegenerisartis,et speciebus,et materia,et partibus,et instrumento,instrumentique partibus,opere etiam officioque actoriset fine, post haec de quajstionibus ac de locis.Quocirca quod in communi speculandum est, hincdisserendi sumamusexordium.Rhetoricaeigiturgenusest facultas.Species vero tres,judiciale,demonstrativum,deliberativum, et genus quidem id essequod di.^imus patet.Species autem idcirco suntquassuperius commemoravimus, quoniam in his esttota facultasrhetoricaj.In judiciali genere causaruraintegra est ; item in demonstrativo, vel deliberativo.Sed hcBc genera sunt causarum. Omnes enimcausae,vel speciales vel individuoe,sub horumlriumgenerumunocadunljUtsubjudioialiquideraspecialeut raajestatis vel repetundarura. Sub deliberativovero quaecunque oausae consuItationemhabent:utsispeoialiter aocipiasdebello velde pace,si veroindividuede bello Pyrrhi vel pace. Eodem modo etiamindemonstrativis,qu8ecunqueveniuntinlaudemautin vituperationem, specialiter quidem, ut laus virifortis,individue vero.ut laus Scipionis,sub demonstrationeponuntur.IVIateria vero hujus facultatis est,omnis quidem res proposita ad dictionem.Pere autemest civiiis quaestio. In hanc speoies a rbetoricavenientes quasi qusdam formae capiunt sibi raateriam,et triplici informatam tenent figuram, quodposterius liquebit,ut civilis quaestio,qu« adhuo informisseoundum species erat,flat accepto fineunicuiquespecierum rhetoricee subjecta. Ut informisadhuc civilis qusstio cum acceperit ex judiciali flnemjusti.fiat ipsacivilis quaestio injudioiali genereconstituta.Cum vero exdeliberativo sumpserit utilevel honestum,tuno flet ipsacivilis qusestio in deliberativocausarum genere constituta.Si veroexdemonstrationesumpseritbonum,tum fltdemonstrativacivilis quasstio.Veniunt autem ut in materiamspecies ex rhetorica,idcirco quod aliter in materiasua quaelibet facultas non potest operari, quam sisuas adhibeat partes.Absentibus enim cunctispartibussuis rhetoricaquoqueipsaeslabsens.Sed quoniamde speciebus dictum est rhetoricae, quoniamsunt genera causarum,ita sunt,ut omnium negotiorumquae ia civili quaestione oonstitutasunt.aoceptofinejusti, .judiciale sit genus ; omnium vero quaeconstituta suntin civiliquaestione,honestum vel utilemflnem ceperunl, deliberativum sitgeiius; omniumquoque quaj in civili quc-estione posita finemhonestitantum bonive sumpserunt.sit demonstrativumgenus. Sed do hishacteaua.Nuno de partibuscultas est;atque ideo qua? universam formanloratoriarafaoultatem,ea partes facultatis ejus dicere jusest.Sed haepartes quoniamrhetoricaefacultatis sunt,tolamquerhetorioarafacuUatemcomponunt,necesseest ut ubi fuerit rhetorioa inlegra,ipsa3 quoqueparlesconsequanturin propriis speciebus;omnesigiturrhetoricae partes inerunt rheloricae speciebus.Quocircaet hiscivilibus negotiistraclandis adhibentur,qua3 a praedictis speciebus rhetoriofB informatur;aaque igitur in judiciali negotio et in deliberativo etdemonstrativo, inventio, dispositio, elocutio, me-D moria, pronuntiatioque conveniunt. Quoniam veroomnis fere faoultas instruraento uliturad faoiendumquod potest,erit etiam rhetoricae facultatis aliquodinstrumentum ; hoc vero est oratio, quce partim incivili genere versatur,partim minime.De ea autemoratione nunc loquimur quae aliquam habet qu^stionera,vel quae ad flnem expediendae quaestionis acoommodatur; ea vero oratio quae in civili genereversatur, conlinuo deourrit;ea vero quae non estincivilibus causiSjinterrogationeetresponsione |explicatur.Sedprior rhetorica, secunda dialeotioa nuncupatur,quffi hoc superiore differt : primum quod'Ila civilem hypothesim, haeo thesim considerat;dehino quod illa oontinua, hso intercisa orationeperagitur,et quod rhetorica oratio habet praeteradversariumjudioem, dialeotica vero eodem judicequo adversario utitur. Haeo igitur rhetorica oratiohabetpartes sex : proojmium, quod exordium est,narrationem,partitionem,conflrmationem,reprehensionem,perorationem,queesunt partes instrumentirhetoricee faoultatis;et quoniam rhetorioa inomnibussuis speoiebus inest,eisdem inerunt.Neo potiusinerunt quam eisdemea quae peragunt administrabunt.Itaqueet in judiciali genere causarum neoessariusest ordo [sroceraii,narrationis atque cajteroruui,etin demonstrativo deliberativoquenecessariasutit.Opus autemrhetoricae faoultatisest doceremovereque,quod nihilomiuus isdem fere sex instrumentis,idest orationis partibus administratiir.Partosautemrhetorica3,quoniara partes suntfacultatis,ipsae quoque sunt tacultates.Quooirca ipsae quoqueD orationis partibusquasiinstrumentisutentur in parteu),atque ut hisoperentur, eisdem inerit. Nara inexordiisnisi quinquesintpraedictaerhetoricaepartes,ut inveniat,disponat,eloquatur,meminerit,pronuntiet;nihil agit orator.Bodem quoque modo et reliqusferepartes instrumenti nisihabeant oranes rhetoricaeparles, frustra sunt. Hujus autem facuitatiseffector oralor est,cujus est olflcium dicereappositead persuasionem. Finis autem tum in ipso, tum inaltero. In ipso quidem bene dixisse, id est dixisseapposite ad persuasiouem;in altero vero persuasisse.Neque enini si qua impediunt oratorem quo minuspersuadealjOfflciofactOjflnisnonestconsecutus,