t. II (PL 64)

1183 AN. MANL. 8EV. BOKTII 1184nuncomnemprirai volutninis dispulationem superfluamputant, si cunctaperlegant contextionemqueoperis mente ac ratione collustrent, desinent profectojudic-aresuperfluum,quod necessario viderintin parte operis coUosatum.Atque haechaotenus.Sedquoniam de his quffi antea posuimus, id est de propositione,quaestione, conclusione, argumento feufficienterdictum est, nuncde argumenlatione tractemus.Argumentaliuestperorationemargumenti explicatio.Hujus autem species duae sunt, una quassyllogismus, altera quae vocatur inductio. Syllogismusest oratio in quaquibusdam positisest concessia,aliud quiddam per ea ipsa quse concessa sunt,evenire necesse est, quara sint ipsa quse concessasunt. Hujus diffinitionis rationem secundus quidemlibereorumquibusinstitutioneminCategoricosscrip-Ti ffidificator est. Quibusmultissimili rationecoUectissimusSyllogisiuos plene continet. Sed propter intellectusfacilitatemidembreviter aperiemusexemplo.Sitcnimsyllogismus hic: omnis homo animalest,omne animal substantia est, omnis igitur homosubstantiaest.Totum igiturhocoratioest,inqua positisquibusdam et concessis, id est duabus propositionibusqu£e sunt, omnis homo animal est,et omneanimal substantia est, per ea ipsa quae concessasunt,eflicituraliud aliquod,id scilicet quod estconclusio,omnis igiturhomo substiintia est. Per propositionesenim quas concesss sunt, sequentia necessariooonclusionis infertur. Sunt autem propositioneshce: omnishomo animal est, et omneanimalsubstantia est, atque ex his efficitur aliud quiddaraquamsuntipsaqusconcessasunt.Concluditurenim:igitur omnis homo substantiaest, quodlonge diversumest,et abeapropositione quaedioit: omnishomoanimal est, et ab ea qua3 proponit, umne animal essesubstantiam. Syllogismorum vero aliipraedicativisunt, qui oategorici vocantur, alii conditionales,quos h.vpotheticos dicimus. Et prsdicativi quidemsunt, qui ex omnibus praedicativis propositionibusconnectuntur.utis quemexempligratiasuperiusannotavi,omnibusenim prsdicativis propositionihustexitur.Hypothetici vero sunl, quorum propositionesconditione nectuntur, ut hic : si diesest,lux est;est autem dieSjluxigitur est; propositio enimprimaconditionem tenet hanc,quoniam ilademumlux est,sidies est.Atqueideosyllogismus hichypotheticus,id est, conditionalis vocatur.lnductio vero esl oratio Graochus fuerit ocoisus. Quse utraque particulariaperquam fltaparticularibusad universaliaprogres-^ esseac non universalia singularium designat inter-sio,hoc modo : Si in regendis navibus non sorte,sed arte, eligitur gubernator; si in regendis equisauriga non sortis eventu, sed artis commendationeassumitur; si in administranda republica non sorsprincipem faoit,sedperitia moderandi.sirailiaque inplurihus oonquiruntur, quibus infertur, etinomniquoque re quam quisqueregi atque adminislrari gravitervolet,nonsorteaccomraodat,sed arterectorem,Vides igilur quornodo persingulasrescurratoratio,ut ad universale perveniat.Nam cu m non sorte regi,sed arte, navim, currura et rempublicam collegisset,quasi in csteris quoque ita sese res habeat, quodi universale erat concludit hoc modo, in omnibusquoque rebus,non sorte ductum, sed arte principemdebere preeponi.Saepe autemT.ultorumcollecta particularitasaliud quiddam particuIaredemonstrat,utsi quis sic dicat: Si neque navibus, nequecurrlbus,neque agris sorte praeponuntur rectores, ne rebusquidem publicls reclores sorte ducendi sunt. Quodargumentationisgenus m iximesolet esse probabile,etsi non ajquam syllogismo habeat firmitatem.Syllogismusnamque ab universalibus in particularia decurrit,esique in eo, si veris propositionibus contexatur,firma atque incommutabilis veritas. Atinductioquideu) habet maximam probabilitatem sed interdumveritatedeficit,utinhac: Quiscit canerecanlorest, et qui luctari luctator est, quique aedificareinferri potest, qui scitigitur malum maIu5est,qoodnon procedit. Mali quippe notitia deesse bono nonpotesl, virtusciiimsesediligit etaspernatur contraria,nec vitare vitium nisicognitum queal.His igiturduobus velut principiis et generibus argumentandi,duo quidem alii deprehenduntur argumentationismodi,unus quidem syIlogismo,alter vero induotionisuppositus;inquibusquidem promptum sitoonsiderarequod ille quidem a syllogismo, ille vero ab inductioneducat exordium, non tamen aut hic syllogismum,aut ille impleat inductionem. Hi autemsunt enthymema atque exemplum. Enthymemaquippe est imperfectus syllogismus, id estoratio inquanon omnibus anlea propositionibus oonstitutisinfertur festinataconclusio, utsiquisitadicat:homoanimalest, substantia igitur est. Prstermisit enimalteram propositionemquaproponitur,omneanimalest subtantia.Ergo quoniam enthymema ab universalibusadparticulariaprobandacontendit, quasisimiIesyllogismoest;quodverononomnibusquas con-veniuntsyIlogismoutiturpropositionibus,asylIogis-mi ratione disoedit,atque ideo imperfeotus vocatusest syllogismus.Exemplum quoqueinductioni similiratione copulaturet abeadissidet. Est enini exemplumquod per particulare propositum, particularequoddam oontendit ostendere hoc modo : OportetaTuUio consule necari Gatilinam, cum a SoipioneGracchus fueritinteremptus. Approbatum estenimCatilinamaCiceronedebereperimi,quod a Scipionepositio personarum. Quoniam igitur ex parte parsapprobatur,quasiinductionissimilitudinem lenetidquod exemplum vocamus. Quod vero non pluresquibus id efficiat, colligit partes, abinduclionediscedit.Itaigiturduaesuntargumentandispecies principales,unaquae dicitur syIIogismus,altera quae vocaturinduotio.Sub his autem velut es his manantiarnthymemaatqueexempIura.Quee quidem omniaexsyllogismo ducuntur, et ex syllogismo viresaccipiunt;sive enim sit enthymema, sive inductio,siveexemplcm, exsyllogismovires quam maxime fldemcapit,quod in Prioribus ResoIutoriiB,quae Ab Aris-