t. II (PL 64)

1213 DE D1FFERHNTII8 TOPIOIS. UB. IV. 1214est uniuscujusque facti, propter quam faotum est. A. cticis locis]ea qua in ipsis hffirent,"de quibus quaeritur.Reliquavero,quffi vel suntadjunctanegotio velQuid vero secat in quatuorpartes:in summamfacti,ut parentis occisio, ex hac maxime locus sumitur gestum negotium consequuntur,taliasunt,quaIiainamplificationis ; ante factum, ut concitus gladium dialecticis locis ea quae secundum Themistium particcrapuit ; dum fit, vehementer percussit ;post factum,in abdito sepelivit. Qum cum omnia [sint secus,partira versantur in mediis ; secundum Gice-rei substantiam consequuntur,partim sunt extrin-facta, tamen quoniam ad gestum negotium de ronem vero inter aifecta numerata sunt,vel extrinsecusposita.Suntenim adjuncla negotio, ipsi etiamquo qu;eritur pertinent, non sunt ea facta quee inattributis personas numerata sunt ; illa enim extra eeque fldem faciunt quaestioni,afFeola quodammodonegolium, de quo agitur posita, personam informantia,fidem ei nej,'otio prseslant de quo ver-quoagitur.Nam circumstantiee septem inad id de quo quaeritur^et respicientia negotium deattributissatur intentio ; haec vero facta qu» conlinentiasunt cum ipso negotio,ad ipsum negotium de quoquaeritur pertinent.PostremasveroquatuorcircumstantiasCicero ponit in gestione negotii, quee estsecunda pars attributorum negotiis ; et eam quidem gcircumstantiam,quae est quando,dividit in tempus,ut nocte fecit,et in occasionem,ut cunctisdormientibus; eam vero circumsiantiam, quee est ubi,Jocum dicit, ut in cubiculo fecit, quomodo vero excircumstantiis modura,ut clam fecit.Quibus auxiliisoircumslantiam,facultatem appeilat, ut cum multoexercitu.Quorum quidem locorum, etsi ex circumstantiarumnatura discretio clara est, nos tamenbenevolentius faciemus, si uberius eorum a se differentiasostendamus. Nam cum ex circumstantiis,alias. IVI. Tuliius posuerit esse continentia cum ipsonegotio, alias in gestione negotii. Atque in continentibuscum ipso negolio illum annumeravit loteraqus gestum negotium non relinquunt; haecseparari non possint, ut locus, tempus, et caecumquem appeilavit dum fit, ex ipsa prolationis vero quae sunt adjuncta negotio non adhaerent ipsisignificatione idem videtur esse locus hic, dum fit, r negotio, sed accidunt circumstantiis, et tunc demumargumentum praestant, cum ad compara-eiquiestingestiunenegotii.Sednonestita,quiadumfil illud est quod eo tempore admissum est dum tionem veniunt. Sumuntur vero argumenta nonfacinus perpetratur, ut percussil. In gestione veronegotii ea sunt quae ante factum,et dum fit,et postfactum quod gestum est,continent.In omnibus enimtempus, locus, occasio, modus, tacultas inquiritur.Rursus dum fit factum est quo administralum estnegotium ;quae igitur suni in gestione negotii,non8unt facta,sed facto adhaerentia. Nullus enim tempus,occasionem, locum, modum, facullatem factaesse consenserit, sed (ut dictura est) aeque cuilibetfacto adhaerentia sunt,atque id nulio modo derelinquant,quiaquadam relatione subjecta sun t ipsi quodgestum est, negotio. Item ea quae sunt in gestioneetiam consequitur.Alque hictotuslocusextrinsecuaest : primum enim in eo quteritur id quod factun)est,quo nomine appellari conveniat,in quo non denegotii sine his quae sunt continentia cum ipso ne- _ re,sed de vocabulo laboratur ;qui deinde sint auctoresgotio esse possunt. Potesl enim et locus, et tempus,et occasio,et modus,et facultas facti cujuslibet intelligi,ejus facti.etinventionis comprobatores,atque8emuli:id lotumexjudicio,etquodammodotestimo-etiamsi nemo faciat, quod illo in loco, vel nio extrinsecus posito ad subsidiura confluitargu-lempore,vel occasione, vel modo, vel facultate fleri menti; deinde et quae ejus'rei sit lex, consuetudo,posset.Itaque ea.quae sunt in gestionenegotii sinehis qusB continentia cum ipso negotio esse possunt,illa vero sine his esse non possunt. Factum enimpraeter locum , tempus, occasionem, raodum, facultatemqueesse non poterit, atque hasc qu» in attributispersonae ac negotio ccinstant, veluti in diale-personffi vel negotio numeratce sunt.Hae cum coeperintcompararijCt quasi in relationem venire,siquidemad se continens referatur.vel ad id quod continetur,fit aut species, aut genus. At si ad idrefo'ratur quod ab eo longissime distet,contrarium ; acsiad finem suum atque exitum reteratur, eventusest. Eodem quoque modo ad majora, minora etparia comparantur. Atque omnino tales loci in hisqua3 sunl ad aliquid considerantur, nam majus etminus, aut simile, aut aeque magnum, aut disperatumaccidit circumstantiis qus in attributis negotioatque personee numeratae sunt: ut dum ipsaecircumstantiae aliis comparantur, fiat ex his argumentumdicti factive quod in judicium trahitur.Distant autem a superioribus,quod superiores loci,vel facta continebant, vel factis ita adhcerebant, utex contrarietate, sed ex contrario, et non exsimilitudine, _sed ex simili, ut appareat non exrelatione sumi argumentum, sed ex adjunctisnegotio*, et ea esse adjuncta negotio, quae suntad ipsum de quo agitur negotium affecta. Gonsecutiovero, quaa pars quarta est eorum quae negotiisattributa sunt, neque in ipsis inest rebus quaarerum substantiamnonrelinquil**, nequeexcomparationerepetitur,sed rem gestam vel antecedit, velpactio,judicium,sententia, artificium.Deinde quaeritursi natura ejus venire vulgo soleant, an insolenteret raro ; utrum homines id sua auctoritatecomprobare ac defendere in his consueverint,et caeteraquae factum aliquid similiter confestim autintervallosolent consequi,quae necesseest extrinsecus• Hio locus infra, col.l224,non iisdem verbis resumitur,sic: tit appareat.^^REyELAiiONKiumi argum.itia.d]anctisneKOtio.* Sensus esse videtur : nequi i. ip. in red.,quod enimipsis in: red. inest rerum subs., etc.