t. II (PL 64)

1317 GILBERTI PORRETjE COMMENTARIA. 1318adducetur, testimonio probationis non egeat. Uade A.et alibi indemonstrabilis, et per se nota dicitur, ethic, enuntiatio, quam quisque probat auditam. Ideonamque aut cseteris inventis saepe interseritur, autorationibus jara perfectis atque terminatis exponilur,quoniam vel naturaliter, vel ex iogica disciplina illiscum quibus sermo conseritur, est omuiuo iodubia.Nec te moveal quod conceptio dicitur euuntiatio, autsi etiam converso, enuntiatio dicatur conceptio, quoniamet quod coucipimus enuntiamus, et quod enuntiamusconcipimus. Harum autem quse ita communesanimi dicuntur conceptiouum duplex est modus. Namuna ita communis animi est, ut omnium sit, id est utomnes homines hanc naturaliter noverint ; veluti sihanc conceptionem geometricam proponas, qua dicitur: Si duubus sequalibus sequalia auferas, quffi retinquunturaequalia esse nullus inteiligens, id estnulUis sanse mentis homo, id ueyet. Omnes enim etiampraeter logicam disciplinam, id verum esse naturalitercognoscunt. Alia vero ita communis animi est,quod noo omnium hominum, sed doctorum taotummodoest, quse tamen venit ex talibus conceptionibus,quae qualiter praedictum est, communis suntanimi ; ut est haec : Quse incorporalia sunt, in loconon esse. Haec enim non quidem ejus, quae diciturlogicce rationis universitate, locus est, sed ex logiceeloco veniens, naturalis. Eat namque dialectieorumomnibus nota topica generalis, quod soli alicui propriumest, id sine eo esse non potest ; ut color, qujasoli corpori accidit, non nisi in corpore est. tx hujusigitur loci universitale omnibus etiam homiuibus naturalitercognita, venit haec conceptio sive enuntiationaturalis, qua dicitur, quae iucorporalia sunt, inloco non esse. Locus euim, et quo locale, et quo locatumaliquid vere intelligitur, eolis corporibus acci-stentiae;quae vero sunt, ea tantum qucE illas in sedit. Sotidi namque intervaUi circumscriptio, quse in habendo subsistunt. Sic ergo et secundum theologicos,genere quantitatum locus vocatur, in solis corporibuset secundum alios philosophos recte potestest. Itaque el ille locus, qui ex quadam intervaUorum dici : diversum est esse, et id quod est. Sed et hancad se invicem ordinabili collatione, coUocatio nominatur,tantum corporum est, secundum quam penera-^ tam usu septimam,theologicorum quam aliorum philosopho-p regulam, et caeteras quse sequuntur prseterllter quidem locala, specialiter vero intra et extra, rum, hoc loco accipi debere, sequentia nos docebunt.uUra et citra, subter et supra, et hujusmodi, corporaipsa sola recte dicuntur ; et haic quidem collocatiouniversis mundanse machinee partibus convenit. Ipsavero secundum se totam utique localis est : quoniamintervallnris ejus protensio suis quibusdam termiuisretinetur, quod est circumscribitur. Quia tamen propteripsam non esl aliud corpus, nec extra, nec intra,nec ultra, nec citra, nec subter, nec supra, nec juxta,nec ciroa aliquid esse, nec hujusmodi aliqua prsedicamentarecipere ; ideo nec secundum se totamlocata esse potest : atque in hoc cum incorporalibusconvenit, quoB quia non sunt locaUa, nequaquam locataintelligi possunt. Sed sicut dictum est, quamvisilla maxima propoaitio, et topica generalis, ex quanaturalis hjec venit, et in qua cum infinitis aUis continelur,omnibus etiam naturaliter nota sit, haec tantumquse modo venit, tantummodo doctorum dicituresse. Recte utique : cseteri namque usu verborum,qui saepe ex aliqua causa extenditur ultra naturam,decepti, ex eodem sensu dictum accipiunt : Anima estintra corpus animalis, et extra corpus lapidis, et lineasita in corpore, et extra animam est, et hujusmodi,ex quo sensu corpus aliquid intra vel extra aliudcorpus est, audiunt. Docti vero, quos una facies diversarumdictionum non decipit, seusus ipsos quisub eadem dicendi diversi suut quaUtate, dividunt,ideoque quod aliis minime videtur, cognoscunt. Haecest igitur communis animi illa conceptio, sive enuntiatio,quae doctorum tantummodo est, et caetera hujusmodiqu£e non vulgus comprobant, sed multousu diversarum disciplinarum, el tam exempUs quamrogulis docti.Secunda regula : Diversum est, esse, et id guod est.Ipsum enim esse, nondum est ; at t-ero guod est, acceptaessendi forma, est atgue consistit.l Hic notandumvidetur, quod diversorum philosophorum in diversisfacultatibus usu diverso, esse, et esse aliquid, diversumdicuntur. Nam in theologica, divina essentia,quam de Deo praedicamus, cum dicimus, Deus est,omnium creatorum dicitur esse. Cum enim dicimuscorpus est, vel homo est, vel hujusmodi, theologicihoc esse dictum intelligunl quadam extrinscca deno-gminatione ab essentia sui principii. Non enim dicuntcorporalitate corpus esse, sed esse aliquid, nec humanitatehominem esse, sed esse aliquid, et similiterunumquodque subsistens, essentia sui principii praedicantnon esse aliquid, sed esse. Illa vero quae inipso creata est subsistentia non esse, sed esse aliquid.Et ad eumdem modum quidquid operante summoprincipio est, eadem principali, et increata essentiadicunt esse, suo vero quolibet genere aUquidesse. Illorum vero philosophorum quibus suee facullatisgenera suut, sola illa quae ex principio essecoeperunt ; alii quaelibet illa orationum auarum themata,id est matenas, de quibus loquuntur, eodemquo dicunt esse, dicunt etiam esse aliquid unde:etiam hoc verbum, est, dicuut de omnibus cequivocepraedicari. Alii vero dividuut, et ea quae subslstuntdicunt esse subsistentiis, et esse aliquid his quae subsistentiascomitanlur, intervallaribus scilicet raensuriset qualitatibus. Cseteris vero septem generumpraedicamentis eadem subsistentia nec esse, nec aliquidesse concedunt. Similiter et nullum illorumquae abstraclio mathematiea ab his de quibus prsedicanturdividit, vel esse, vel aliquid esse consentiunt.Ergo cum dicitur diversum esse, et id quod est, secuudumtheologicos quidem intelligitur esse id quodest principium, id quod est vero, Ulud quod est exprincipio ;sed secundum alios philosophos, essesubsistentium solae illorum quas praedicanlur subsi-Nos tamen omnes praeter iUam septimam, ut significantiusdemonstrarentur, in naturalibus exemplabimus.AU ergo : Diversum est esse, id est subsistentia,quae est in subsistente, et id quod est, id est subsistensin quo est subsistentia : ut corporalitas etcorpus, humanitas et homo, vere. Ipsum enim quodper abstractionem quodammodo ab iUo in quo est intellectussepartt esse, nondum est. Non ait : nouest, sed nondum est ; dum enim ipsam illam simplicempuramque formam ut in seipsa est intuemur,quod est eam aliter quam sit attendere, quodammodonon est, eo quod non qualiter attenditur, est.Etsi enim abstractim attenditur, est tamen inabatracta.At vero id quod est, accepta in se forma essendi,id est, ea quam abstractim inteUectus concipit, subsistentia,quse acceptio dicitur, generatio est, atquematerise,^ quae^ uAj) dicitur, formaique hujus, quseu Grsece ouaituST]? vocatur, concursum, opifice illa formaquse nominatur ouffia, juxta exemplar illius quaedicitur ii^ii, sixwv, hoc est iUius exemplaris exemplumet imago consistit : ut corpus, eo quod ut essecorporalitatem habet, est corpus ; et homo, eo quodhumanitatem.Tertia regula : Quod est, participare aliquo potestsed ipsum esse, nuUo modo aliquo participai ; fit enimparticipatio cum aliud jam e.st ; est autem aliquid, cumesse susceperit.] Sensus : id quod est, hoc est subsistens,quod ea quam in se habet, subsistentia est, potestparticipare aliquo, id est cum ipsa subsistentia,aUquid aliud quod ad poteutiam subsistentias ilUuspertineat, in se potest habere : ut corpus quod corporalitate,quam in se habet, est, cum ea coloremetiam, et Uneam, et diversorum generum quaUtateset quantUates aUas ad corporalitatis potentiam pertmentes,quibus ipsum qnale et quantum est, in sehabet. Sed ipsum esse, id est subsistentia, quee ines