t. II (PL 64)

1159 AN. MANL. 8EV. BOETII 1160ficitur ex causis:ut enim causa quid effectum A. esC,pari gloria debent esse hi qui consulunt et lii quieatjSic quod effectum est,qux fuerit causa detnonsirat defendunt; at quod primum est, quod sequilur igitur.Hic locus suppeditare solet oraloribus el poetis, sxpe Omnis comparatio duplexest : aut enim «qualiaetiam pkilosopliii, sed his qui ornate el copiose loqui slbimet comparantur,aut in6equalia;sed in his qua3possunt, mirabilem copiam dicendi, cum denuniiant sunt8equalia?sempereadem 63:56 notatur aqualitas.quid ex quaque re sil futuruin.Causarum enini, cognitiocognitionem eventorum facit.Omnia quae ad se referuntur recte dicuntur esseconjuncta ; ipsa eQim relatio rerum efficit conjunctionem;quodIneequalia autem ingeminaveluti membra dividuntur,minorisscilicetatque majoris.Nam quod minusest,non perse minusest, sedcomparationemajoris.Itemque quod majusest, minoris comparatione di-si causa alicujus c:iU9a est,non alteciturmajus. Quae cum ita sint, dividit atqueanterius,nisisui efrectuse3tcausa,itemque si estaliquiseffectus, ex oausarum principiis venit ;jure igiturab effectis locus, causarum loco debet esse conjunctus.Quoniam vero semper quae ad se referunturffiquantur, necesse est, quaj ubertas sit causarum,eadem quoque sit efTectorum.Quoniam enimcausa g"" 'prteter efTectum esse non potest, cum sit causa super effectum,necesseest ut exeventibus quoqueatqueeffectibuSjplurima suppetant argumenta,siquidemex causis etiam plurima contrahuntur. Namsicut cujuslibet effectus potest causa traotari, si exqualibetcausa potest, qui siteventus ostendi,rpcteque,ait,causarum cognitio eventuum oognitionemfacit ;utenim in praedicamentis ostenditur,sciri relativumaliquod uon potest, praeterreliqui soientiamrelativi.Religuus est comparationis locus, cujus genus etexemplum supra positum est,ut cxterorum, nunc exvlicandatraclatioest.Comparantur igitur eaomniaquxautmajora, aut minora, aut paria dicuntur :in cjui-oculos ponit omnium comparationum modos, etquod raro in superioribus locis fecit, ipsas maximaspropositiones ponitincomparationibus conslitutas,ut si quando loco sit nobis comparationis utendum,habeamus quoddam, velut inventionis exemplar,ad quod quaerentem animum possimus advertere.Omnis igitur comparatio, aut in numero constat,aut in specie, aul in vi, aut aliqua looata extrinseousaffectione.Nam quodcunque conferre contendimus,aut numero oomparamus, et secundum idaliud majus,aliud minus essedecernimus;aut speciemipsam intuentes, eamque alii comparantes deexcellentiajudioiumdamus;autaliudconsideramus,quid res qusque possit eflicere, et in quantum ejusprogredi possitnatura,autex aliorumquodammodocontinentia, et ex circumstantium affeotione remquam alii conferimus intuemur.Numero igitur qusecomparantur,si exeodem sint genere,plura paucioribusanteponuntur, velut si bona omnia sit tequalia,jurequi3quamplurabonapauoioribu3anteponit.bus spectantur hsec, numerus, species, vis, qusedam Et est h*c maxima propo3itio;Plura bona pauoiori-etiam ad res aliquas afleclio. Numero sic compara- ^ bus anteponuQtur,et in caeteris quoqueeademratlobuntur,utplurabona paucioribus bonis anteponantur, perspicitur maximarum propositionum. At si omniapauciora mala,malis pluribus ; diulurniora bona bre-in contrario sint genere,pluralitati paucitas praefe-vioribus, longe et late pervagala angustis, ex quibusplura bona propagentur, quaeqve plures imitentur etfaciant. Specie autem comparantur, ul anteponantur,qux propter se expelenda sunt,his quse pivpler aliud,et ut innata atque insita assumptis el adventitii,s,integracontaminatis, jocunda minus jocundis, honestaipsis etiam utilibus,proclivia laboriosis, necessarianonnecessariis,sua alienis,rara vulgaribus, desiderabiliahis quibus faciie carere possis,perfecta inchoatis, iotapartibusrationevigentiarationisexpertibusvoluntarianecessariis,animaiainanimalis,7ialuralianon naturalibus,artificiosanon artificiosis. Fis autem in compa-ipsa compareniur, guse ila fere concluduntur : Si consiliojuvarecives et auxilio, xquain laude ponendumrenda est, ut pauca mala pluribus malis,mala veroipsa bonis nullo modo conferuntur. Quae enim ullomodo compensantur, in eodem esse genere debent,non in contrarlo. Nam cum adversum se contrariae regione locata sunt, conferri compararique nonposKunt, quod sibi intelllgitur esse inimica. Estetiam secundum nuraerum comparatio in temporisquoque ratione. Nam cum tempuscertis quibusdamspatiis, divldatur, velut horae, diel, mensis atqueanni, ex aequalibus bonls ea magis eligenda sunt,quae diuturnius perseverant, quod in numero positumesse nuUus ignorat.Ipsa enlm dluturnitaspluralionesiccernitur:Ef/icienscausagraviorquamnonef-D rimos esse vel dies, vel menses, vel annos fatelur,ficiens \qux se ipsis contenta sunt,meliora quam quxegentaliis\qu3einnodra,quamquseinaliorumpoleslalesunt ; stabilia incertis ; quse eripi non possunt,hisqusepossunt. A/fectio autem ad res aliquas est hujusmodi:Principium commoda majora quam reliquorum itcmquequsejocundiora, quse pluribus probata, guse ab optimoquibus duret id quod ellgitur. Longe etiam pervagatabona,angustis et in unum minimum locum coarctatisnumerl comparatlonepraecedunt.Nam quaelonge lateque pervagata sunt, ea In plurimas gentesregionesque diffusa sunt;pluralitas vero cujuslibetrel numerum spectat. Jam vero ex quo plura propaganturquoque laudata.Alque ut hsec in comparatione meliorabona, qui non judicet esse meliora hlssunl,sic deteriora qux 'his sunt contraria. Parum autemcomparationecehtionemhabet,nec submissionem;quorum estinops bonorum contractlorque fecunditas?QuIsetiambonum quod plures Imitentur utfaciant,est enim xqualis. Multa autem sunt quse sequalitatecaeterls quae Ita non sint, exoellere non arbitretur,quaelnnumero constare quisnesoiat,quandoin numero pluralibus constat ?Specie vero compa-