t. II (PL 64)

915 AN. MANL. SSV. BOETII 016intelligitcui preeceptum facimus, tanquam ab acoi- A.dente ipso magis intelligente, et jubemus sedentemvel disputantem vocare ad nos, manifestum quoduteumdem opinantes, et secundum nomen, et se-cundumaccidenBsigniricare.Ergoidem^quemadmo-dum dictum est, tripliciter dividatur.CAPUT VII.Omnem disputationem dialecticamesseextermino,proprio,genere, aul accidente, et ubi illa reperianlur.Quoniam autem ex priuB dictissunt orationes, etper hffic et ad hesc una quldem fidesest per inductionem.Sienimquisconsidereiunamquamquepropo8itionumetproblematum,apparebitautatermino,aut a proprio, aut a genere, aut ab acoidente facta.Aliaautom fldes per syllogismum.Necesse est enimornne quod de aliquo praedicatur, aut conversim de pre praedicari, aut non ; et si conversim praedicalur,terminuserlt, vel proprium. Nam si signifloat quidest esse, est terminus ; si autem non signiflcet, proprium.Hoc enim erat proprium, quod oonversimprsedicalur, non significans quid est esse. Si autemnon convorsim prtodicatur de re, aut ex iis quae iadefinitionis subjeoti dicuntur, est, aut non, et si estexiisqu8eindefinitionediountur,autgenus,autdifl'erentiaerit, eo quod definitio ex genere et difTBrentiisin uno praedicamentorum horum erit,nam omnes abhis propositiones, aut quid est, aut quale est, autquantum,aut aliorum aliquod prasdicamentorum significant.Manifestum est autem exeisdemquoniamquodquidestsignificansquandoquequidemsubstantiamsifjnificat, quandoque autem quale,quandoqueveroaliquodaliorumpraedioamentorum ; namquandc,posito homine, dixerit quod positum esthominemesse, vel animal, et quid est dicit et signiflcatsubstantiam ;quando,colorealboposito,dixeritquodpositum est album esse, vei colorem, quid est dicit,et quale signiflcal. Similiter autem et si, cubitalimagnitudine posita, dixerit quod positum est cubitiilemesse magnitudinem, el quid est dicitet quantumsigniflcat. Similiter autem et in aliis. Unumquodqueenimtalium sive idem de eodem dicatur,sivegenus dehoc, quidestsigniflcat ;quanHoautemde alio, nonquid est significat, sed quantum,autquale, aut aliquodaliorum praedicamentorum. Quarede quibus sunt disputationes, et exquibus, haecet tantasunt.Quomodo autem sumemus,et per quaecopioso erimus, post haec dicendum.CAPUT VIII.De propositione dialectica.Primum igitur determinetur quid est propositiodialectioa, et quid prohlema dialecticum. Non enimomnempropositionen ,nec omne problema dialecticumponendum. Nullus enim ofTeret, qui mentemhabeat, quod nuili videtHr,nec proponetquod omnibusest manifestum, vel plurimis: nam hfficquideranon habent dubitationem, illa autem nemo ponet.Est aulom propositio dialectica interrogatio probabilisaut omnibus, aut plurimis,aut sapientibus,ethis vel omnibus, vel plurimis, vel maxime familiaribusuon inopinabilis.Ponetenim aliquis quod videtursapientibus,nisiid coDtrariumsitmultorumopinionibus.Sunt autem propositiones dialeotioae, etea quae probalibus sunt similia, el contraria iisquaevidenturesse proliitbiliasecundum contradictionemprotensa,etqufficunqueopiniones suntsecundumartcsinventas. Si enim probabileest eadem esseoontrariorumdisciplinam,etsensumeumdemesee contrariorumprobabile apparebit, et si unam numerogramraatioenesse,ettibioinariamunam;siautempluresgrammaticas, el plures tibicinarias, omnia enimsimiliaetcognatahfflcvidenturesse.Similiterautemetea quiE probabilibus sunt contrariaseoundum contradiotionemprotensa probabilia videntur. Si enimprobabile est quod oportet amicis benefacere, etquod non oportet amicis maleface probabile estest. Si vero ex iis non est qu£e in deflnitione dicuntur,palam est quoniam accidens erit, nam accidensest autom contrarium quidem quod oportet malefaoereamici8,sccundumcontradiotionemaulem quoddioebaturquod nequelerminus,neque genus,neque non oportet amiois malefacere. Similiter autem etproprium, inost autem rei. Post hasc autem oportetdeterminaregenerapraedicamentoruminquibussuntsi op(jrtet amicis bonefacere, iriimicis non oporlet;estautera etboosecundum contradiclionem oontrariorum,nam oontrarium est quod oportet inimioiadictffi quatuor differentiae. Sunt haec autem numero ndeoem, quod est, quantum, quale, ad aliquid, ubi, benefaoere. Sirailiter autem et in aliis. Probabilequando, situm ease, habere, facere, pati. Semper autemetinsimilitudineapparetetiamcontrarium deenira accidens, et genus, et proprium, et definitio contrario, utsi oportet amicis benefacere, et inimioisoportet male, apparebitet oontrarium hoc quodest amiois benefaoere, et quod iniraiois male.Utrumautem seoundum veritatem sehabeat, vel non, in iisquae de oontrario dicentur ostendetur. Palam autemquoniam et quseounque opiniones secundura artessunt, dialeoticas propositiones sunt.Ponetenira aliquisea quee videntur iis qui in eis probati sunt, utdehisquidemquaeingeometria,ut geometer, deillisautem quse in medioina, ut medious.CAPUT IX.De problemale dialeclico et posiiione dialeclica,Problema autemdialecticum est speculatio intendensvel ad electionem, et fugam, vel ad veritatemet soienliam, aut per se, aut ut adrainiculans ad aliquidaliud talium, de quo aut neutro modo opinantur,autcontrarie plerique sapienlibus, aut sapientesplerisqup, aut utrisque iidem eisdem.. Quaedamenimproblematumutileestsoiretantumeligendum,vel fugiendum, ut utrum voluplas sit eligenda, annon.Qus3dam|autem ad soiendum tantum,ututruinmundus «ternus sit, an non. Quaedam vero ipsa persequidemadneutrumhorum,adminiculantiaautemsunt ad aliqua talium. Pleraque enira ipsa quideraper se non volumus cognoscere, sed aliorum gratia,ut per illa aliud quidpiam cognoscamus. Sunt autera