t. II (PL 64)

I1003 AN. MANL. SEV. BOETII 1004nem,et quandointerrogatur non eadem.Plerumqueenim quod non bene disputalur oralio,is qui interrogaturestcausaeoquodnonconcedatexquibusprobeerat disputare ad positionem.nam non est in alterosolo bene absolvere commune opus. Necessariumigitur quandoqua ad dicentem.etnonadpositionemargumentari,quando is qui respondet contraria interrogantiobservatcorroborans;protervientesigituraltercatorias, et non dialecticas faaiunt exercitationes.Amplius autem, quia exeroitationis et experimentigratia,et non doctrin» hujusmodi sunt orationes.perspicuumquoniam non solum vera syllogizandum,verum etiamfalsura, necpervera semper,sed quandoque et per falsa"; saspe enim veroposito, interimere necesse est disputantem : quareproponenda falsa,quandoque autemet falsoposito,interimendum per falsa, nihil enim prohibet alicuivideri quae non sunt magis quam vera; quapropterex iis quae illi videntur oratione facta, magis eritsuasus quam adjutus.Oporlet autem eum qui benetransfertjdialectice et non contentiose transferre •ut geometram geometrioe, sive falsum,sive verumsit quod concludendum est;quales autem dialecticisyllogismi,dictum est prius.Quoniam autem malusparticeps.qui impedit communeopus,patet quodetManifestum igitur exiisqua dicta quod nonsimiliterinculpandumet secundum seipsamorationemetinterrogantem. Nam nihil prohibet orationem quidempravam esse, interrogantem vero, utpossibileest, optime contra respondentem disceptare, namcontra protervosnon possibile fortasse statimsumerequales quis vult, sed quales fleri possibile faciendisyllogismi. Quoniam autem est indeterminalumquando contraria,et quando eaqu» sunt in principiosumunt homines (nam plerumque per seipsoadinentes contraria dicunt,et abnuentes prius, dantposterius.eo quod interroganti et contraria et quasin principlo plerumque obediunt), necesse est pravasfieri disputationes;causaautem est qui respondelha3cquidem non dan3,illa autem talia dans;manifestumigitur quoniam non similiterinculpandumet interrogantes et orationes. Orationes autem seeundumseipsas quinque sunt inculpationes.Primaquidem quando ex interrogatis non concluditur,nequequodpropositumestnequeomninoquidquam,cum sint vel falsa.vel inopinabilia, quo omnia, autplurima, in quibus consistere debet conclusio, etnequo ablatis quibusdam,neque additis, neque hisquidem ablalis.Ulis vero additis, fit conclusio. Secundaautem,siadpositionem non fiatsyllogismus,et ex talibus,et eo modo quo dictum est prius.Ter-Atia vero si additis quibusdam flat syllogismus, hsBOautem sintdeterioraiisquse interrogantur,etminusprobabilia conclusione,etiamsi ablatis quibusdam,nam quandoque sumunt plura necessariis, quarenon eo quod h«c sunt, fit syllogismus. Amplius, siex inopinabilioribus, etminus credibilibus conclusione,aut si ex veris, sed majore opera indigentibusdemonstrari,quam problema ; non oportet antemes omnibus problematis syllogismos existimaresimiliter probabiles esse et 3uasibiles;naturaenimstatimsuntaliqua quidem faciliora,alia vero difflcilioraeorum quee interrogantur, quare si ex aliquibus.utfieri potest, maxime probabilibus,conjeoturamfecerit,disputatum bene est.Manifestum igiturquoniam orationis non eadem inculpatio,etad pro-T. blema,et secundum se.Nam nihil secundum se quidemorationemprohibetesse vituperabilem, ad problemaautem laudabilem, et rursum diverso, secundumse quidemlaudabilem,ad problema autemvituperabilem, quando ex pluribus est faoile cumprobabilibustumverisconcludere.Eritautem quandoqueoratioetiamconcludensquamnonconcludensdeterior.quando illaquidemex absurdis conoludit,cum non sit tale problema,haec autem indigeat talibusquce sunt probabilia et vera, et nondum exassumptis sit oratio.Eos autem quiperfalsaverumin orationibus,nam commune quidpiam quod proponituret in illis est,preeterquam in concerlantibusconcludunt,non justum est inculpare. Nam falsumquidem sempernecesse estper falsa syllogizare,verumautem estquandoqueper falsa syllogizare,ma-his autem non est eumdem utrisqueflnemassequi,namplurcsunoimpossibileestvincere.Oiffertaulemnifestum autem id ex Analyticis.Cum autem demonstratiosit alicujus dictaoratio, si aliquid est aliudnihil sive in respondendo,sive in interrogando flat,nam et qui contentiose interrogat, prave disputat ;C quod ad conclusionem uuUo modo sehabet non erit exetquiin respondendo non dat quod videtur,nequeillo syllogismus;si autem appareat, sophisma erit,suscipitquicquamquodvultinterrogansinterrogare.non demonstratio.Est autem philosophema quidemsyllogismusderaonstrativus,epichiremaautem sjllogismusdialecticus, sophisma vero syllogismuscontentiosus, aporema autem syllogismus dialecticu3contradictionis.Si vero ex utrisque qua videanturaliquidostendatur,non autem similiter videantur,nihil prohibet quod ostenditur magis altero videri.Sed si hoc quidem videatur, illud autem neutraparte.aut si hoc quidem videatur, illud autem nonvideatur;si similiter quidem, similiter utique erit,etnon;si autem magis alterum, sequetur quod estmagis. Est autem quoddam et idem ad syllogismoan peccatum,quando ostenditur per longioraquod contingitper breviora,et quaa orationi assunt. Ut quodest opinio magis altera quam altera, si quis petatipsum quodque niaxime esse,esseautem opinabile,ipsum quod vere est;quare quorumdam magis esseipsum; ad quod autem magis, magis dicitur esse,esseautera et ipsam opinionem veram, an erit accuratius,quampar sit exigens qucedam?Petitumestautem et ipsam opinionem veram esse, et ipsumquodque maxime esse.ac siipsa opinio vera,certiorsit; sed quas nequitia major, quam quai facit circaid cujus est oralio latere causam? Oratio autem estmanitesta uno quidem modo,et publicissimo,si sitconcludens sic, utnihii oporteat interrogare, uno.