t. II (PL 64)

1153 IN TOPICA CICER0N18 COMMENTARIA. LIB. V. 1154tur ut in his fortunae eventus sit,qua8 rarius fiunt.Eorum vero quae fiunt, partim finem aliquem spectant,partim minime. Quis enim finis esse potest,simanum extendam,si genuacomplicem,atquealiquidjacenshumi tollam,quod nullisusibusapplicem ?Atveroea qusaliquem finem spectantparlim voluntatissunt,partim naturae.Voluntatis, ut siquisidciroodomoegrediatur.ut videat amicum.Nalurae,utquodest in animalibus. Omnia qus ab ea fiunt certamanimalisrespiciunt ulilitatcm,atqueadejus salutemconservationemque omnium membrorummomentasunt consiituta. Casum igitur ac fortuitos eventusin his esse ponimus, qu» oum rarius fiant, in histamen per accidens eveniunt, quae propter aliquidfiunt : velutisi quis egressus domo ut amicum videret,praeteriens cadente. desuper lapide ictus est : idigitur quod evenit, in rariore causa ponendum estaccessit vero ei volunt.ati, quae cerlum respiciebatfinem. Ea vero fuit domo egrediendi causa, ut amicumvideret. Rursus,quoniaralapsisnaturalitergravisest, gravitas vero terram petit, casus quidemlapidis propter aliquid naturaliter factus est ; ad idenim lapidis natura tendebat, utinsuum locumpondus veniens conquiesceret. Sed huic naturali in.tentioni accidit id quod rarius evenit scilicet utpercuteret caput ;qiio fit utsit secundum Aristotelemforluna vel casus, causa per accidens rariusevenientum in his rebus quae propter aliquid fiunt.Qua3 curaila sint, cumque diffinilio Aristotelica aTullianaplurimumdiscrepet,illud tameninutrisqueconstat, id quod fortuns subjeclum est, incertiscasibas semper esse suppositum. Nam licet in hisrebus saepe fortuna suos experiatur actus, quae voluntatesunt, et ad aliquem flnem referuntur, extratamen accidit quod fortunaa est,n3c ab eo fine venit,quem sibi animus ante perspexerat. Sed cum Cicerodivisisset causas in eas quae perspicuae sunt, et ineas quae laterent, cumque eas quas perspicuae sintdiceret esse quaj appetitionem animi judiciumquetangerent, manifeslum est eum vel artem, vel voluntatem,vel perturbationem, vel habitura ifl hiscausisponerequae perspicus sunt ; volunlas quippeatque anirai perturbatioinappetitioneponitur,saepeenim ex perturbalione aliquid appetimus, artemvero velhabitumin judioio ;artenamquejudicamus,habitus vero ad utrumque pertinet : nam et voluntatesconsuetudo ministrat, et multo usu peritiaque J)fil quaedam oonstantiajudicandi. Gasum innonperspicuisposuit. De natura inoertum est utrum interpprspicuas un inter latentes ipsam collocet : namsi inter latenles causa?, ipsam naturam casumvideretur putare : cujus opinionis nulla ratio est.Quod si inler perspiouas, quaenam appetitio animivel judicium in natura est ? Neque enim appetendoaliquidvel judicandofacit natura,nisifortequoniamex ipsa sspe habilitas quaedam mentis et corporisexistit, quaihabiliias adunamquamque rcm adjuvatvoluntatem ; id enim maxime volumus ad quod habilessumus. Sed natura inter perspicuas causasA ponilur, quae judicio quoque conjuncta est, ut sinaturalitersano quisquejudiciocompositus est:appetitioni etiam,ut si naturaliter aliquid animus petat.His adjungit aliam causaruai divisionem ; ait enimaliascausas esse voluntarias,alias ignoratas :voluntarias,easquaecunqueexjudicioveniuntanimi;ignoratasin quibus necessitas domina est, id est inquibus aut omnino non volumus, aut ne si velimusquidem aliter facere possumus, ut in naturaatquecasu. Necessitate enim quadamnaturaegraviadeorsumferuntur, necessitate item factum dicimus, utaliquis ignorans jacto trans parietemlapidepraetereuntemhominem peremerit. Eaque necessitastalisest, non quod aliter fleri non potuisset,nisi ut lapidejacto percuteret, sed quia voluntas defuit, et nonr% idcirco,quia voluit, fecit.Prior vero necessitas jam'-'talis est, in qua nulla voluntas est, vel ea qus est,ne id quod cupit efndat, validiore necessitate constringitur.Nam cum lapsis deorsum propria gravitatedeponitur, nuUa voluntas est,sed tantum naturaenecessitas ;at si homo deorsum cadat,est quidemnon cadendi voluntas, sed ferri quo non vult, validiornaturae oausa compellit. Voluntatem vero afortuitis eventibus uno eodemque aptissimo secrevitexemplo, veluti si telum manu jaciat, nolensqueferiatpraetereuntem.Nam jeoisseex voluntatis principionascitur. Idcirco enim jecit, quia voluit. Ignoravitvero quodperouleret ; nequeenimjecisset.sisepercussurum praevidere poluisset. Neque jeoit, quiavoluit percutere.Si autem non ignorasset,non percuterepotuisset.Undeetiammaohinamentumquoddamatquedefensioinjurisperitorumresponsioniliusinvenitur,hoomodo : Si telum manu fugit magis quamjecit ; nam si quis caedis acousetur,optimasolet essedefensio,sialianonsuppetit,fugissemanutelum,magisquamvoluerit jeoisse,iitnon voluntati,qua3 condemnaturinculpis,sedignorantiaefaotumtribuatur.De perturbationibus autemanimorum paulo conlusiusjudicium est. Dubitari enim potestutrum exvoluntale, annecessitate, an exignoratione venerit,quod perlurbatione pcccatur:videntur enim voluntariaesse pecoata, quoniam qui perturbatus est appetitaliquid, aut fugit. Sed in hoc perturbatlo ejusapparet, quod non fugienda vitat, et non appetendanimis exoptat. Porro autem quoniam in perturbationibussuntconfusajudicia inequeenimaliteridquodfugiendum est saepe appetunt perturbati,nisiobcaecatoobscuratoque judicio), quod vero flt animiconfusione,saepe tale est ut noilet admisisse qui fecit,elever.itutnon inter voluntarias,sed interignoratasvel nesessarias causas ariimorum perturbatiosit; intantumvero qui perturbatus est, averadiscretionediscedit, ut in eam possit recta bene consulentiumadmonitione reduoi.Quo flt ut animorumperturbatio jure a causis voluntariis segregetur, etaut in ignoratione, aut in necessitate ponatur. Namquod ait : Tamen habent tantos molus,ut ea quae voluntariasunt, aut neoessaria interdum, aut oerteignorata videantur, ita intelligendum esl : quoniam