t. II (PL 64)

H09 IN TOPICA CICERONIS COMMENTARIA. LIB. IV. 1170terius flecti non potest. Ingenium vero atque opes, A. fnonia .primum oratioms, oracuta enim ex eo ipsofoituna el ara atque usus s«pe non recta exercitationedepravantur. Nam quidquid horum fuerit avirtute sejunctum, dignitatem verae laudis amittit;et devirtute quidem distulit dicere. Posterioremvero partem,id est in tempore positas auctoritatis,divisit el evidentissimis patefecit exemplis. Nam etingeniis fides adesl,atqueex ea praesto estauctoritasplurima. Eos quippe sapienlius loqui hominescredunt,quorum ingeniumad expedienda quae proposuerint,sufficit.Opibus quoque praapollenteSjdignosfiJe judioant,fortuna quoqueetdignitate praeclari3,majestatemauctoritatisimpertiunt.non rectefortasse ; sed etjudiciumin negotiis,et existimatiovitae, opinione hominum maxime continetur.quaeappellala sunt, guod inest his deorum oralio ; deindererum quibus insunt quasi divina quxdam opera : primumipse mundus, ejusque omnis ordo et ornalus ;deinceps aeris volatus aviuni(itquecantus;deindeejusdemaeris sonitus et ardores, mullarumque rerum interraportenla,atque etiam per exta inventa prsesensio.Adormientibusquoquemultasignip.ratavisis,quibusexlocis sumi interdumsolent ad fidem faciendam teslimoniadeorum.ln homine virtutis opinio valeiplurimum.Opinio autem esl,non modo eos virtulem liabere quihabeant,sed eos etiam qui habere videaniur .llaque quos ingenio,quosstudio,quos doctrina praeditos vident, quorumqueviam constantem et probatam,ut Catonis,Lxlii,Scipionis aliorumque plurium, videnlur eis essequia rautari vix potest, ad eam cunota diriget, ea- n qualesseipsivelint. Necsotum eus ceiisent talesesse quique sibi tractandaregendaqueproponetorator.Arsetiam atque usus plurimum vaient. l:\ utrisque enimfldem notitiafacit. Necessitasquoque,quasL idquodlatebat,extorquens,auctoritatesubnixaest,quaetumab animo,tum aoorporibusvenit:a corporibus, cumigni,ferro ao verberibus verumquodlatetaperitur;ab animo, cum mens quadam perturbationis velignorantiae necessitate confunditur.Tuncenim quiddici,quid taceri debeat, minime distinguens, verumquod occultum erat,prodit atqueeffunditin lucem.Nam iracundia saspe.etquaBlibet anirai perturbatio,quod occultandum foret, haud continet,quaBidcircohabetauctoritatem ad fidem,quiasimpliciterproditasunt,nec ulla calliditatis arte prolata. Quin etiamignorantia puerorum, vinolentia, somnus quaedamin honoribus populi requepublica versantur,sedel oratores,et philosophos, et poetas, et historicos, ex quorumetditlis et scriptis saepe auctoritas petitur adfaciendamfidem.Expositis omnibus argumentandi locis,illud primurn intelligendum est,nec ullam esse disputationem,inqua non aliquis locus incurrat, nec fereomnes locos incidere in omnem quxsiionem, et quibusdamquxslionibus alios,quibusdam esse alicsaptioreslocos. Qusestionum duo sunl gfnera,alteruminfinilumdeflnitum alterum.Definitum estquod u-iTi^QeaivGrseci, nos causam ; infinitam, quod 9saiv illi appellanl,nos propositum possumtis nominare. Causacertis personis, locis, temporihus, aciionibus, negotiiscernilur,aut m omnibus aut in plerisque eorum.Propositumautem in aliquo eorum aut in pluribus, necsaepe produxit in medium,in quibus si .judicium ^ tamen inmaximis.ltuque propositum pars causse estfuisselullum,prolata nonessent.Sfflpe etiamhominespraeterullamanimi perturbationem imprudenlespropriaconfessioneobligatisunt,dum cunctasimpliciterefrundunt,qu8esibi nocituranon existimant.utStaterioevenisseproposuit,quiinterpositoparietetes-tibusaudientibuseaconfessusest,ignoransseabinsi-diantibu8audiri,quibusvulgatisinjudiciumquepro-latis, capitali sententiacondemnatusest. Atque h«cquidemignorantiain oecessitateconstitutaest;namqui nescit id quod ignorat,ne si velitquidem poteritevitare ;qufe autem necessitas extorquet,ipso quodammodovideturveritasdicere,atque ideoeisvelutiaucloritatesubnixisfides adhibetur.Goncursioetiamrerum forluitarum facit fldem,quae cum aliqiiotiesSed omnis qufesiio carum aliqua de reest quibus causxcontinentur, aui una, aut pluribus, aut nonnunquamomnibus.Qusestionem autem quacunque de resini,duosunt genera, unum cognitionis, alterum actionis. Cognitionissunt hse quorum finis esl scientia,ut si qusenitur: A natura jus Tprojectum sit,an ab aliqua quasicondilione hominum et paciione ? Actionis uutem hujusmodiexemplasunt:Sitne sapientis ad rempublicamaccederet Cognitionis qusestiones tripartitse sunl,cuman sit, aut quid sit, aut quale sit, quasritur. Harumprimum conjectura,secundum definilione, tertium juriset injurise dislinclione explicaiur .Gonjeclurse ratioin qualuor parles distributa est,quarum ima est,cumquseritur,Sitne aliquid ? altera, Unde ortum sit ? tertia.falsa designet.tamen ila est vehemens,ut se ab ea D Qu« idcausa effecerit? quarta,in qua demutalionereiveritas explicare vis possit.Quale est quod de Palamedenarratur.Pbryxexslinctus.qui quasiaPriamomissus videretur, repertae Priami litteraa Phrygiamanusimitata,quaeconcurrentiafiderafacerentproditionis.Hincdicit Cicero ; Talis etiam fortuitarumrerum concursio est *.Eujus etiam geiieris est fama vulgi,quoddam muitiludinistestimonium.Quseautemvirtuteiidemfaciunt,ea bipartita suni.Ex quibus alterum natura valet,alterumindustria. Deorum enim virtus natura excellit,hominum autem industria.Divina hsec fere sunt testiquxritur:Sitnecne sil? Ecquidnamhonestumsil ,ecquidsequum revera,an hxc tantum opinione sintl Undeautemsit ortum, ut ciim quseritur nutura an. doctrinapossit effici virtus ? Causaefficiens sic,ut cumquseriturqmbusrebuseloquentiaejficiatur?Decom.mutationosic,Possitiie eloquentia ccmmutatione atiqua converti ininfantiam ? Cum aidem quid sit quxritur ,notio explicandaest, et proprietas, et divisio, et partitio ; limcenimsimtdefiiiitioniattrihula.Addiluretiamdescriptio,quam Grseci u-rtoYpatpviv vocanl. Notis sic quaritur,Sitne id xquum quod ei qui plus potest utile est ?' Fini hujus sexti desideraturet totus septimus, quo sequens Ciceronis textus exponebatur.