t. II (PL 64)

1043 AN. MANL. SKV. BOETII 1044quianobisaudientium mentesveritatis quoque opi- A. exgequitur,id vero est quod vel ipsi vel iis quos ipsenio praesumpta conciliat, in eo etiam praeparands defenderit,plura cavisset.Fuit igitur, ut ait, verendum,ne,sirestitueregratiamnoluisset,autingratumbenevolentise partibus utitur.Quod in commemorandisveraoiter iis quee Trebatius noveral, facit illisfidem qucB posterius evenire et Trebatio potueruotesse ignota. Hkc autem sunt, quod inTusculano ad suum studium uterque libros evolverit.Quodque Trebatius oasu in Aristotelis Topicainciderit, et quod titulum opeiis admiralus, aM.Tullio iuscriptionis sententiam perquisierit.Illudetiam quod ei Cicero se exposuisse commemorat,inveniendorumargumentorum illis libris scientiamcontineri,ut sine ullo errore ad argumentorum inventiouemvia quadam et recto filo atque artificioid sut superbum esse videretur.Ingratum quidem,si magna Trebatii merita quibus ipse usus fuerat,parvoa3stimare videretur, cum nullam ei gratiamrestituendam putaret, superbum vero,si sperneret.Ad idem caetera revertuntur, id est ad benevolentiam.Quodejusdem testimonio nititur dum fuerit inurbe,se ne debitam redderet gratiam occupationumnecessitate constrictum. Quod ut venerit Veliam,amicorum Trebatii conventione commonitus,ne taciteequidemejus flagitationideessevoluisset,etquodlicet librorum copia nulla suppeteret, de memoria!veniretur,qu8e res breviter enuntiata,velut intentio-tamenrepetitaepromptuariisinipsanavigationeconnemoperis monstrat,eldocilemperflcit auditorem, g scripserit, eique ex itinere miserit, ut beneficii cu-In hoc namque videtur esse comprehensum quae sit mulo parendi etiam celeritas adderetur. Qu» cumintentioTopicorum,quoniam Cicero ait disciplinamesseinveniendorumargumentorum,nonut;nveniantur(idenim natura suppeditat).Sed ut sine ullo laborejacsine ulla confusione non casu ad eamens,sed quadam via et ratione perveniat,post hanc benevolenticecaptationem,Trebatiilaudem subjungit,cum ejus verecundiam in his commemoratexpetendis,quse sipostulanti amico Cicero prsstitisset etgloriae praemium ferret et gratiae, sed quod petentiTrebatio,ut ei Topica traderet minime concessit.Idnon proprii laboris fuga, sed Trebatii potius causafactum esse contendit,ut in eo quoque Trebatii velutituncrepulsisubiratus forsitananimus,nuncnonsit alienus. Intererat vero Trebatio ut vel per seipse illa legens exercitatior fieret, vel ei perfectiussi qua dubitaret rhetor doctior expediret.Utrumquevero a Trebatio se narrat audisse.Nam et expertumcum,ut per se ipselegeret,sedobscuritate rejectum,et illum rhetorem a quo Topicorumexplanationempetiisset,illa sese Aristolelica ignorare confessum.Qu« res, propter operis difficultatem, necesse estauditoremreddatatteutum.Ea quippenonnegligentesinspicimus,quffi non facilis esse intelligentiae suspicamur,inquo etiam Cicero minime se miratumesse commemorat, quod is philosophus a rhetorenesoiretur, qui multis etiam philosophis videreturomnia benignum captare Trebatii videantur assensum,quffidam tamen brevitas Topicorum roemoriarepetita,attentionisneces3e estanimadversionefungatur,ipsa namque memoriae repetitio breve monstratesse quod colligit.Quodque diligentiae sibi fuerintmandata Trebatii, et quod ad excitandam suimemoriam quasi pignus amico aliquod atque monimentumvoluisset exstare. Cui adjicitillud,etsi admonitionenon eges,ne offendat animum amici sedulitatesi quem commonendum credit, oblivionisvideatur arguere.IIaec omnia, ut dixi ,benevolentiaepartibus plena sunt. Sed de procemio satis dictumest.Nunc ad sequentia transeamus,nec si quis haeoapud Victorinum latius tractata repererit, nos neglectiintegritatisstringat invidia.Nam nec insingulis(ut ille facit) verbis haerere volumus, et ad ampliorahujus operis festinamus.Cum omnis ralio diligens disserendi duas habeatpartes, unum inveniendi,alteram judicandi,uiriusqueprinceps,ut mihi quidetn videtw ,Aristoteles fuit.Stoiciautem in altera elaboraverunl. Judicandi enim viamdiligenler perser.uti sunt, cam scientiam,quam dialeclicenappellant.Inveniendi vero artem quse Topicsedicilur, quae ad usum potior erat, ei ordine nalursecerte prior, tolam reliquerunt. Nos auiem, quoniamin utraque summa utilitas est, et utramque, si eritincognitus. Quorum etiam jure cuipat ignaviam, otium,persequicogitamus,ab ea quxpriorest ordiemur.quod ad Aristotelioae philosophis disoiplinam noninventorum utilitas,non orationis nitor illexerit. InGum philosophia maximis in rebus operam suamstudiumque consumat,cumque et in naturalibus inquoetlam majoris perspicacise oresoit attentio.quia D spectionem,speculaf ionemque adhibeat.et in morafacilead studium mentes,aliorum aegnities culpataconverterit,quocunque vero attentio fuerit,non poteritabesse docilitas. In his etiam laus quaedamTrebatii latenter inducitur. Magnum est enim philosophisin suo quasi munere cessantibus huncneproprio quidem studio praepeditum,alienae scientiaesecreta rimari.Jam vero sequentia multo etiam clariusbenevolentiam petunt,velut hoo quod elegantissimedictum est, veritum se esse ne, si modestepostulantis verecundiae pernegasset, ipsi quodammodojuris interpreti fleri videreturinjuria,et quodpraecedensTrebatiimeritumperceptibeneficiimemorlibus actionem,et sic formare gestiatmores ut veravit* ratio persuaserit,evenire necesse est,ut secundumid quod ratio tenendum,omitteDdumve,faciendumquid,autnonfaciendum esse decreverit,veljudiciumconstituatur, ascensus vel exercendae vitaBdirigatur intentio.Erit igiturnecessarium,vel in naturalispecuIatione,veI in raoralium actionum cogitatione,utcerta ratio, vel quod in rebus speculandumest,inveniat, vel quod in actum vivendi ducioporteat, ante perpendat. Haec autem ratio nisi viaquadam processerit.saepe in multos necesse estlabaturerrores.Quod ne passim fieret,atque ut certisi