t. II (PL 64)

1277 GILBERTI PORfiBTiE COMMENTARIA, 1278butionis quae numerantur tam nominibus quam pro- J^prielatibuB diversa, et ea qua; sunt, et ea es quibusaunt, ut bomo beryllus ; vel qua non id quod esl, sedea ex quibus est, ut homo albus ; vel partes illius quseimitatioue dicitur distributio, nulla cujuslibet propositinominis pluralitale collectio numerat. In illisenim duabus diversitas absque unione, in hao tertiaunitas absque diversitate collectionis numerationemfieri non permittit. Itaque relinquuntur collectionipartes illius distributionis, qua illa quK significandiratione eadem sunt plusquam semel dicendo, ut dediversis homo, homo, tam ea quae sunt, quam eae.x quibus eunt numeramus. Quae igitur duabus prioribusre et nomine diversa distribuuntur, unum scilicelet aliud unum, non facit coUectio duo aliquid,et quod tertia repelitur bis unum, non est nisi unum :sed quK sub eodem nomine quarta distribuuntur,vere propter rerum quoe sunt, et ex quibus sunt, proprietatemdiversam, unum et aliud unum, et propterejusdem nominis significationem eamdem, bis unum, pduo aliquid sunt, ut bomo homo, homines duo. Sicigitur numerus unus et idem est, et qui iu rebus est,el quo numeramu?, vel colligeudo, vel dislribuendo,vel veri nominis distributione, vel repetitione. Sedquoninm, sicul praedictum est, alia ratio est in rebusipsis numerum consistendi, alia res ipsas eodem numerandi,reclo dividens ait : Uuus quidem est quonumeramus, aller vero qui io rebus numerabilibus constat,vere diversus ab his in quibus est. Etenim quodest unum, res est unitati subjecta, cui scilioet velipsa unilas inest, ut albo ; vel adest, ut albediui.Unitas vero est id quo ipsum cui inest, et ipsum cu'adest, dicimus unum : ut album unutu, albedo uua.Rursus ea quae dicimus esse duo in rebus snnt, idest, res sunt dualitati simililer subjeotae, quae duaesunt : ut bomines duo, vel lapides duo. Dualitas veronihil est, id est, non est aliquiJ cui vel adsitvel insitdualitas, quia nihil ei aut inesse aut adesse potest,sed tantum est dualitas qua duo homines vel duo plapides fiunt duo. Sicut enim qualitate, non ipsa,sed subjectum cujus ipsa, quale est : ita quantitatenon ipsa, sed quod ei subjcctum est, quantum est.Idcoque non unitas ipsa, sed quod ei subjectum est,unum est ; nec dualitas ipsa, sed quod ei subjectumest, recte dicitur duo. Quamvis tropo quo nomen effectusad causam transumitur, unitas ipsa una, etdualitas ipsa, id est unitas et unitas, duu dicatur ;et eodem modo est in caeteris numeris, id est teruarioet quaternario, et deinceps. Nam vere omnis nu.merus non numeri ipsius, sed rerum sibi suppositarumest numerus, quas, sicut seepe jam diximus, velcollectioue, quae semper vere pluralitatis est, et eorumqnae eunt, et eorum ex quibus sunt, nnmeramus;vel distributione, quae non semper. Ergo in numeroqui dicitur numeratio, quo scilicet numeramus, scepe,sicut praedictum est, repelitio unius quasi multarumunitatum eam quae sola imitatione dicitur pluralitatemfacit. In rerum vero numero qui vere est rve.'c ipsarum rerum proprietate diversa, non repetitiounius quae est, quasi sit unitatum multarum, pluralitatemfacit : ut si de eodcm in vocis materia, uon^in rerum significatione diversis nominibus dicam,gladius unus, mucro unus, ensis unus : et rectepraemisi, si de eodem dicam. Quoniam enim hocquodlibet nomcn naturaliter est commune muUorum,et qua: sunt, et ex quibus suut, possunt quidem exintellectu diversorum heec eadem aut diversa profBrri,tamen ex iotellectu unius dici : eo quod potestunus siugularis gladius, et ab una siogulari naturatot vocum diversitatc vocabulis appellatus, agnosci.H£ec enim qute forte diversarum unitatum putari potestnumeratio, non est numeratio multarum, sedpotius est unius tantum iteratio. Et repetit idemexemplum, dicens : Velut si ex inlellectu unius tantum,et quod est, et quo est, ita dicamus voce diversisnomiuibus, eusis, muero, gladius, repelitio est queedamejusdem, non numeratio diversorum ; et alioexemplo, quo tam voi quam significatio oadem est,idem ostendit dicens : Velut si communeni naturaliterappellationem usu contrahens, ad unum ex illiusIsntum intellectu dicam, sol, sol, sol, non eorum qusBsunt, et eorum quibus sunt pluralitate tres soles numerationeefi^ecerim, sed lantum de uno quod est, ettantum unum quo est repetilione toties idem ter pteedicaverim.Non igitur, etc.] Ab exemplis infert, quasi : Dicendodiversis non siguificatione sed voce nominibus,ensis, mucro, gladius ; et uno tam voce quam significationenomine : sol, sol, sol, non facit numerumpraedicatio repetitione trina. Similiter ergo si et dePatre, ac de Filio ejus, et de amborum Spiritu eanctotertio preedicetur Deus, non idcirco trina h£ec praedicatioprfedicatorum numerum facit. Hoc enim, idest hoc numcro rerum, hoc nomiae quod est Deus,praedicatarum trina prfedicatio illis solis, ut praedi-'ctum eat, imminet, id est, esse videtur, qui inter eos,id est, Patrem, et Filium, et Spiritum sanctum, suaopinione faciunt quamdam distantiam meritorum,quibus Patrem Filio, et Filium Spiritu saucto majoremesse dicuut. Catholicis nihil vero constituentibushac differentia meritorum, id est non continentibusex bac, quse ab aliis fingitur, meritorum diversilate,prEEdicatorum hoc nomine quod est Deus, diversitatem,ipsamque praedictam formam ponentibus esse,ut ipsa est, id est, unam siogulariter esse, nequeesse aliud quam eat ipsum quod est, id est, omninosimpliceni ouffiav esse opinantibus, esse recte videturde eodem praedicato facta repetitio, potius quamdiversi praedicati enumeratio, cum dicitur, Pater estDeus, Filius est Deus, Spiritus sauctus est Deus. Noneoim diversfe essentiae his tribus propositionibus prae»dicatae sunt. Atque h£ec Irinitatis, id est hi tres qu\-busdam proprietatibus a se inviccm diversi, sunt singulariteret simpliciter unus Deus : velus ensis, atquemucro, una singulari prajdicata nominum qualitateunus singulariter gladius. Item velut sol, sol, sol, unasingulari forma, unus sol.Sed hoc interim, etc.] Hucusque singularem acsimplicem Palris et Filii et Spiritus amborum essentiamqua unusquisque illorum et est, et Deus est, ettres Bunt unus Deus, theologicis ralionibuS ostendit.Nunc diversis proprietatibus esse diversos eosdem,quorutu non nisi singularis ac simplex est essenlia,naturalium rationibus demonstrare vult. Quaeillorum in hac unitate diversitas, ut aliquatenus possitintelligi, genera naturalium praedicamentorumomnia commemorat, et quae, et qualiler de creaturis,et de Deo dieautur, prEemittit. Attendendum veroquam artificiose transit ad eorumdem ostendendamdiversitatem, quorum unitalem ostenderat, occasionevidelicet exemplorum quae ad intelligendam unitateminduxerat. Dixerat enim : Cum dicitur Deus Pater,Deus Filius, Deus Spiritus sanctus, repelilio deeodem magis quam enumeratio diversi videlur : etne quis dubitaret, multivoci atque univoci comparationefirmaverat, dicens : Velut ensis, mucro, gladius; velut sol, sol, so). Sed in his tam ejusquod est quam ejus quo est repetitio facla est. Cumvero dicitur Deus, Deus, Deus, primum de Patre, secundumde Filio, tertium de Spiritu sancto : quod etipse aperit, dioens : Deus Pater, Deus Filius, DeusSpiritus sanctus, eorum quidem qui sunt Deus numeratiofacta est, ejus vero quo suut Deus, repetitio.Sed hoc divisione melius intelligetur. In naturalibusenim aliud est quod est, aliud quo est. Item aliudnumeralio, aliud iteratio. His igitui' sibi invicem jnnctis,quatuor partium divisio nascitur. Nam vocumdictione, aut atraque scilicet, et quae sunl, et quibussunt numerantur, aut utraque repetuntur ; aut repetunturqu£E sunt, sed numerantur quibus sunt ; autnumerantur quae sunt, sed repetuntur quibus sunt.Utraque numerantur saepe diversis nominibus, uthomo, lapis ; soBpe eodem, ut de Platone et Gicerone,homo, hoino, vel homines. Utraque repetuntur see-